Overspannenheid en burn-out: de verschillen

Wat is het verschil tussen overspannenheid en burn-out? In dit artikel leggen we de twee naast elkaar en bekijken we de onderlinge verschillen. 

Overspannenheid: wat is het?

De symptomen van overspannenheid zijn heel duidelijk. Neem je geen rust om te herstellen? Ren je constant achter de feiten aan? Is je denken vaak chaotisch en ongeordend?

Overspannenheid komt tot uiting in lichamelijke, emotionele en mentale klachten. Ook je gedrag zal anders zijn als je overspannen bent. Enkele lichamelijke symptomen zijn:

• frequent last van hoofdpijn,
• gespannen schouder- en nekspieren,
• buikpijn,
• veel zweten,
• hartkloppingen.

Mentale symptomen zijn onder andere:

• veel piekeren en tobben,
• moeite met slapen,
• snel geïrriteerd en prikkelbaar,
• oververmoeid,
• lusteloos,
• moeite met concentratie.

In grote mate komen de symptomen van overspannenheid overeen met die van burn-out. Het is dus lastig om het verschil eenvoudig aan te duiden.

Meestal is de opbouw van stress als volgt:

1. Stress. Er gebeuren stressvolle gebeurtenissen, als dit lang aanhoudt kan dit omslaan in chronische stress.
2. Chronische stress. De aanhoudende stress zorgt voor problemen en ellende. De chronische stress belemmert nog niet teveel van je activiteiten, maar prettig of gezond is het niet. Blijf zeker niet te lang met aanhoudende stress rondlopen.
3. Overspannen. Chronische stress kan omslaan in overspannenheid. Het hoge cortisol gehalte begint een nadelig effect te creëren. Je voelt je vermoeider en nog lustelozer dan dat je al was. Je krijgt moeite met het uitvoeren van activiteiten, sommige dingen gaan nog wel, andere dingen kosten enorm veel moeite. Je begint last te krijgen van geestelijke symptomen, zoals verward zijn, stemmingswisselingen, angst- of paniekklachten en overmatig gevoelig voor prikkels.
4. Burn-out. Als de overspannen status aanhoudt dan spreekt men van een burn-out. Vroeg of laat leidt de opgehoopte stress tot zoveel schade dat je erg veel moeite zal hebben met zelfs de meest simpele activiteiten. Je bent hele dagen doodop en komt nauwelijks overeind.

Een burn-out is dus het stadia na overspannenheid. Typische verschillen tussen overspannen en burn-out zijn:

• Bij overspannenheid ben je nog wel actief, maar vaak is je gedrag chaotisch en verward.
• Je hebt regelmatig nog hyperactieve perioden als je last hebt van overspannenheid.
• Overspannenheid duurt korter dan burn-out, mits je tijdig (met hulp!) je stress kan doen verminderen.

Zodra de chronische stress omslaat in overspannenheid zal je echt gaan merken wat stress met je doet. Wil je verdere schade voorkomen dan is nu het moment om in te grijpen. Nu moet je er alles aan doen om de stress te verminderen en een burn-out te voorkomen.

Gelukkig hoef je het niet allemaal zelf te doen. Althans, je moet het wel zelf doen, maar gelukkig sta je er niet alleen voor.

Overwin overspannenheid

Om je overspanning te overwinnen zal je een aantal concrete stappen moeten zetten. Denk hierbij aan tijdelijk minder gaan werken, stressvolle situaties vermijden of een gesprek met een psycholoog voeren. Het is nodig om verandering in je gedrag aan te brengen om stress te doen verminderen. Een psycholoog, de ARBO of diverse online bronnen kunnen je hierbij helpen. Uiteraard is het meest effectieve om met een psycholoog of iemand van de ARBO te praten. Online kan je veel informatie vinden, maar het is moeilijk te controleren wat nou waar is en wat niet.

Verlies vooral niet de moed. Ondanks dat je overspannenheid misschien al weken, maanden of zelfs jaren bestaat kan herstel snel plaatsvinden. Met de juiste hulp en de benodigde rust kan je redelijk snel weer herstellen. Dit in tegenstelling tot bij een burn-out, waarbij de herstelfase een langer en moeizamer proces is.

Verwacht zeker niet dat de stress vanzelf overgaat. De situatie zal niet vanzelf beter worden. De symptomen die je ervaart zijn een laatste signaal van je lichaam om je te behoeden voor een burn-out. Luister naar je lichaam en pak de nodige rust.

Op het randje

Het is heel gevaarlijk om te denken dat stress vanzelf overgaat. Stress negeren is iets anders dan relativeren en kunnen loslaten. Als je stress negeert dan hoopt de stress op en komt alles vroeg of laat een keer naar boven. Dat wil je vooral niet!

Heb jij het gevoel dat je op het randje bent van gespannen naar overspannen? Of misschien zelf van overspannen naar burn-out? Volg dan onderstaand advies om je stress te doen verminderen.

Maar let wel op, ik ben geen huisarts of psycholoog. Ondanks alles raad ik toch aan om met een professional op dit gebied een gesprek aan te gaan. Probeer een gesprek aan te gaan bij de huisarts, en indien nodig kan die je doorverwijzen naar een psycholoog. Het is, zeker in het begin, eng om over je problemen te praten. Het voelt ongemakkelijk en misschien schaam je je wel voor je overspannenheid.

Maar de waarheid is dat 1 op de 7 Nederlanders te maken hebben met een burn-out. Hoe zouden die mensen achteraf terugkijken op hun schaamte, die hen ervan weerhield om aan de oplossing te werken? Dus breng liever een paar keer de nodige bezoeken aan een psycholoog dan dat je langdurige schade aan jezelf toebrengt door alle stresssignalen te negeren.

Verminder stress. Vermijd overspannenheid of burn-out.

Als je de bovenstaande symptomen herkent, of je weet van jezelf dat je overspannen bent, dan is het tijd voor actie. Je stress zal niet vanzelf verdwijnen.

En, houd moed, want van overspannenheid kan je makkelijker herstellen dan van een burn-out. Het is dus nog niet te laat.

Het is tijd voor de nodige rust. Het is tijd voor herstel.

• Accepteer hoe je je voelt. Accepteer dat je overspannen bent en dat je rust nodig hebt. Dit is niks om je voor te schamen. Er zijn (helaas) veel Nederlanders die overspannen zijn of zelfs een burn-out hebben. Je bent niet de enige en je staat er zeker niet alleen voor.
• Verminder verantwoordelijkheden en verplichtingen. Er zijn altijd wel een aantal verantwoordelijkheden die je kan overdragen aan iemand anders. Het is tijd om duidelijke prioriteiten te stellen en een tikje rustiger aan te doen. Kies heel selectief een aantal verantwoordelijkheden en verplichtingen, maar probeer zoveel mogelijk aan anderen toe te vertrouwen. Immers, als je niks aan je stress doet kan je straks helemaal niet meer voldoen aan deze verwachtingen en verplichtingen.
• Schrijf op hoe je je voelt en waar je aan denkt. Als je last hebt van tobbende en piekerende gedachtes kan dit enorm behulpzaam zijn. Als je je gedachten op papier zet helpt dit je met het ordenen van je hoofd.
• Begin met ontspanningsoefeningen, zoals meditatie. Deze oefeningen helpen om zowel geestelijk als lichamelijk tot rust te komen. Juist in deze fase van je leven heb je behoefte aan ontspanning en kalmte.
• Reserveer voldoende ‘me-time’. Iedereen heeft wat tijd voor zichzelf nodig, zeker als je last hebt van overmatige spanning. Doe dingen die jij leuk vindt. Reserveer tijd voor je hobby of favoriete activiteit.
• Ga bewegen. Beweging is enorm belangrijk in dit stadium. Door energie te verbruiken krijg je ook weer energie terug. En, tijdens het sporten komen allemaal stofjes vrij waar jij gelukkig van wordt.