Oorzaken van stress en tijdig stress herkennen

In dit artikel leer je over de oorzaken van stress. Je gaat lezen over bekende oorzaken van stress, hoe deze te herkennen is en hoe je de oorzaken kan bestrijden. 

Wat is stress precies?

Voordat we gaan kijken naar wat stress veroorzaakt gaan we het kort hebben over wat stress precies is.

Stress is druk die op een organisme wordt uitgevoerd, om het organisme aan te sporen om te veranderen, of zich te schikken en zodoende bij de situatie neer te leggen. Stress is dus een overlevingsmechanisme: of je verandert, of je legt je erbij neer.

Vechten of vluchten?

Daar komt bij dat als gevolg van stress je de vecht-of-vlucht-reactie uitvoert. Ieder persoon heeft voorkeur voor dan wel vluchten, vechten of verlammen. De één zoekt de confrontatie op als hij gespannen is, de ander zondert zich af. Zoals je waarschijnlijk snapt is deze reactie tegenwoordig niet meer zo nuttig. Duizenden jaren geleden, toen we moesten vluchten van wilde beesten, was deze algemene reactie wat zinniger.

In het dierenrijk kan de vecht-of-vlucht-reactie het verschil tussen leven of dood maken. Een doodsbange zebra krijgt net wat extra energie om te vluchten van een leeuw. De uitgehongerde leeuw daarentegen krijgt stress van zijn honger, wat hem aanspoort om snel een prooi te vangen.

Soorten stress

Er zijn twee soorten stress – die verder onder te verdelen zijn in categorieën – namelijk acute stress en chronische stress.

Acute stress is stress die plotseling ontstaat. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een zebra een leeuw op hem af ziet stormen. Je zou het misschien niet verwachten, maar het lichaam is uitstekend in staat om met acute stress om te gaan. Na een periode van stress ontspant het lichaam weer en kom je weer tot rust.

Chronische stress is iets dat vooral bij mensen voorkomt, omdat wij verder vooruit kunnen kijken. Doordat we anticiperen op gebeurtenissen kunnen we veel stress ervaren. Je ziet bijvoorbeeld ergens tegenop, en daar krijg je langere tijd stress van.

Chronische stress is eerder een probleem voor het menselijk lichaam. Het lichaam heeft moeite om langere tijd onder druk te staan. Er worden constant stoffen als adrenaline, noradrenaline en cortisol aangemaakt. Hierdoor is de balans weg uit het lichaam. Het is moeilijker om tot rust te komen, de energiereserve raakt steeds verder leeg. Uiteindelijk leidt dit tot overspanning of burn-out.

Bekende oorzaken van stress

Er zijn dus twee soorten stress: acute stress en chronische stress. Daarentegen zijn er vele manieren waarop stress kan ontstaan, zoals:

• Wanneer je ruzie hebt met iemand
• Als de werkdruk te hoog is
• Als je moet omgaan met een plotseling verlies
• Wanneer je je druk maakt om geldzorgen
• Bij fysieke pijn
• Wanneer je geen grenzen kunt aangeven

Uiteindelijk zijn er veel meer mogelijke oorzaken van stress dan dat ik hier kan noemen. Waar het om gaat is dat stress fysiek kan zijn, maar ook psychologisch. Ook hier geldt dat met name mensen last kunnen hebben van psychologische stress, deze vorm van stress komt veel minder voor bij dieren. Dit komt omdat we zelfbewust zijn en kunnen anticiperen op gebeurtenissen.

Een voorbeeld hiervan is sociale stress. Je bent bijvoorbeeld benauwd om in een groep van je te laten horen, omdat je bang bent dat anderen negatief over je zullen oordelen. Er is dus geen fysieke pijn. De stress zit in dit geval puur tussen je oren. Desondanks is jouw lichamelijke reactie – de vecht-of-vlucht-reactie – gelijk aan de reactie op fysiek gevaar.

Naast psychologische stress zijn er nog andere categorieën, zoals:

• Werkstress
• Financiële stress
• Relationele stress

Oorzaken van stress worden ook wel stressoren genoemd. Een stressor is dus een oorzaak van stress. Ieder mens is gevoelig voor andere stressoren. De één kan goed tegen sociale stress, de ander heeft er meer moeite mee. De één vindt het lastig een hoge werkdruk te hebben, de ander heeft daar geen problemen mee.

Over het algemeen geldt dat ieder mens een bepaalde draagkracht heeft. Hoe meer stress, hoe meer die draagkracht onder druk komt te staan. Als je draagkracht wordt keer op keer wordt overschreden dan zul je stressklachten krijgen.

Het ontstaan van stress tijdig opmerken

De beste manier om oorzaken van stress te bestrijden is door ze tijdig op te merken. Op die manier kun je voorkomen dat acute stress blijft volhouden en zodoende verandert in chronische stress.

Weet jij van jezelf wanneer je gespannen bent? Merk jij stress eerder op in je lichaam, of aan je gedrag of gedachten?

Veel mensen herkennen stress niet bij zichzelf. Pas wanneer het lichaam duidelijke stress-signalen afgeeft merken ze op dat er iets mis is: de schouders zitten vast, je hebt veel hoofdpijn, je voelt je wat sneller geërgerd. Het zijn allemaal signalen van je lichaam dat je langere tijd gebukt gaat onder stress.

Herken stress met de bodyscan

Onderstaande oefening helpt om tijdig stress op te merken in het lichaam. De zogeheten bodyscan.

1. Zoek een plek waar je ongestoord kan zitten.
2. Ga comfortabel zitten, met rechte rug. Leg je handen in je schoot.
3. Haal drie keer diep adem. Adem 5 seconden, adem 8 seconden uit. Duw je buik naar voren bij het inademen, zodat je longen zich compleet kunnen vullen. Duw je buik naar binnen tijdens het uitademen, zodat je longen helemaal leeg raken.
4. Sluit je ogen na de derde keer uitademen.
5. Haal nu adem volgens je normale ritme.
6. Verleg je aandacht naar je lichaam. Begin met ‘scannen’ van je hoofd. Vraag jezelf af: is mijn hoofd licht of zwaar? Voel ik er spanning of ontspanning? Is het ruimtelijk, of erg gesloten?
7. Na het scannen van je hoofd ga je verder bij je nek. Stel jezelf hier weer dezelfde vragen.
8. Na het scannen van je nek volgen je schouders, je bovenrug, je armen, je handen, je borst, je buik, je benen en je voeten. Scan elk deel van je lichaam en stel jezelf steeds opnieuw dezelfde vragen.
9. Als jouw lichaam helemaal is gescand, is de oefening voltooid.

Wat vond je van de oefening? Merkte je ergens in het lichaam spanning op?

Oorzaken van stress wegnemen

De bodyscan-oefening helpt je om stress waar te nemen. Maar wat kun je doen om stress te verminderen?

Dat begint met het in kaart brengen van de dingen waar jij stress van krijgt.

Pak een A4 papier, of open Word op je computer. Schrijf alle dingen op waar jij de afgelopen twee weken stress van hebt ervaren. Als je even niks meer weet, blijf dan graven naar herinneringen. Het doel is om een zo compleet mogelijk overzicht van jouw stressoren te maken. Zelfs kleine onbenulligheden worden genoteerd. Zodat je werkelijk een compleet overzicht van oorzaken van stress hebt.

Ben je uitgeschreven? Mooi.

Zet een dikke streep door alle oorzaken van stress waar je zelf niks aan kan veranderen. In deze oefening ga je namelijk aan de slag met dingen waar je zelf invloed op uit kan oefenen.

Je lijst bestaat nu alleen nog maar uit dingen waar je zelf enige mate van invloed op hebt. Dus dan heb ik het met name over je eigen gedrag. Het gedrag van anderen kun je ook deels beïnvloeden, maar niet volledig. Je begint bij jezelf. Goed voorbeeld doet volgen, zegmaar.

Kies nu één van de stressoren eruit en maak een actieplan:

1. Hoe komt het dat dit voor jou een oorzaak van stress is?
2. Wanneer krijg jij hier stress van?
3. Wat voor soort stress roept dit bij je op? Acute stress of chronische stress?
4. Wat doe je normaal gesproken om deze stress te verminderen?
5. Helpt dat?
6. Wat kan je anders doen om deze stress te verminderen?
7. Hebben mensen om je heen hier ook stress van?
8. Zo ja, wat doen zij om hiermee om te gaan?
9. Kan je deze oorzaak van stress vermijden, of verwijderen uit je leven?

Bovenstaande oefening kan je uitvoeren op alle stressoren. Vaak, maar niet altijd, kom je tot nieuwe inzichten. Ik raad je overigens aan om je antwoorden uit te typen, of op te schrijven. Wanneer je antwoorden op papier zet moet je er echt over nadenken. Dit helpt om tot nieuwe inzichten te komen.

Ik wens je veel succes met het herkennen en verminderen van de oorzaken van stress in jouw leven. Heb je vragen over mogelijke oorzaken van stress? Laat hieronder een reactie achter.