De (on)schuld van medicijnen tegen stress

Hoe onschuldig zijn medicijnen tegen stress? Wat zijn de bijwerkingen en wat zijn de alternatieven?

Beginnen bij het begin, wat is stress eigenlijk?

Stress betekent eigenlijk ‘spanning’  of ‘ druk’. Deze term is eigenlijk pas toegepast op het menselijk lichaam in 1936. Het was Hans Seyle die stress binnen het menselijk lichaam benoemde zoals we nu kennen.

Stress is op zich niet erg. Het helpt je om alert en gefocust te zijn. Maar teveel stress en te vaak stress is een ander verhaal, dan kan het wel schadelijk voor je worden. Je lichaam kan namelijk prima herstellen na een korte periode van stress. In de herstel-fase die volgt worden stoffen aangemaakt die de noradrenaline, adrenaline en cortisol weer uit je lichaam voeren en je lichaam kan weer optimaal herstellen.

Echter, als je teveel of erg vaak stress ervaart dan wordt het lastig voor je lichaam om in een herstel-fase te belanden. Je lichaam blijft paraat: de vecht of vlucht-modus blijft aan staan.

En zelfs dan hoeft stress niet schadelijk te zijn, mits je psychologisch gezien goede stress coping mechanismen hebt. Dat wil zeggen, mits je goede manieren hebt om op gezonde wijze met stress om te gaan.

Als je echter géén gezonde manieren hebt om met stress om te gaan ga je dit vroeg of laat aan je lichaam merken. Het komt erop neer dat je keer op keer meer energie verbruikt, dan dat je terugkrijgt. Je lichaam krijgt geen tijd om te herstellen en er ontstaat schade in het lichaam.

Stress zorgt er tevens voor dat sommige functies van je lichaam op stand-by komen te staan. Stress is van oorsprong namelijk een overlevingsmechanisme. Je ziet dat nu nog steeds bij dieren. Een hert dat wil vluchten van een wolf heeft niks aan zijn spijsvertering of immuunsysteem. Heel leuk om tegen virussen te vechten, maar als de wolf je te pakken krijgt heb je daar niks meer aan.

Zodoende worden de spijsvertering en het immuunsysteem tijdelijk minder actief en als het ware op een lager pitje gezet. Je lichaam spaart hiermee energie uit, dat het goed kan benutten om de stressreactie in werking te zetten, namelijk vechten of vluchten. Je snapt dat je als mens last kan krijgen van je spijsvertering en ziekte-afweer als je keer op keer stress hebt en hierdoor deze processen worden verhinderd.

Let op: Voordat we verder gaan wil ik je duidelijk benadrukken dat ik geen arts ben. Adviezen die hieronder staan zijn gebaseerd op verkrijgbare informatie uit boeken en internet. Voor prangende medische vragen kun je het beste terecht bij je huisarts.

Welke soorten medicijnen tegen stress bestaan er?

Zoals je uit het bovenstaande verhaal begrijpt zijn er dan ook veel mensen die een ‘eenvoudige oplossing’  voor hun stressprobleem zoeken. De makkelijkste oplossing:

Slik een pilletje en voel je direct beter.

Maar werkt het echt zo? En welke soorten medicijnen tegen stress zijn er beschikbaar?

Benzodiazepinen

Dit medicijn stompt de emoties af en werkt hierdoor kalmerend als je gespannen of angstig bent. Lichamelijke klachten, zoals buikpijn, beven, zweten en hartkloppingen verdwijnen hierdoor.

Dit medicijn wordt met name gebruikt als je last hebt van chronische angst. Ook bij paniekaanvallen of angstaanvallen wordt dit medicijn ingezet, maar het resultaat laat te wensen over.

Mogelijke bijwerkingen

De mogelijke bijwerkingen van benzodiazepinen zijn een vermindert reactie- en concentratievermogen, sufheid, emotionele afvlakking, agressie, toename van eetlust, tijdelijk geheugenverlies, verminderd libido, vermoeidheid en verminderde spierbeheersing (dit vergroot de kans op vallen).

Tricyclische antidepressiva

Dit medicijn zorgt ervoor dat de hoeveelheden serotonine en noradrenaline weer in balans raken. Dit zijn twee stoffen die een belangrijke rol spelen als het gaat om emoties en stemming reguleren.

Tricyclische antidepressiva regelen in de hersenen de hoeveelheid serotonine en noradrenaline, twee van nature voorkomende stoffen die een rol spelen bij stemming en emoties. Hierdoor verminderen de gevoelens van angst. Voorbeeld is clomipramine.

Mogelijke bijwerkingen

Mogelijke bijwerkingen van TCA’s zijn een droge mond, wazig zien, hartkloppingen, trillen, moeite met urineren, verwardheid (met name bij oudere patiënten), daling van bloeddruk bij opstaan (kan flauwvallen als gevolg hebben), verergering van hartritme-stoornissen, vergroten van kans op epileptische aanvallen, verminderd libido en versuffing.

Serotonine-heropnameremmers

Het is een mond vol: Serotonineheropnameremmers. Kortweg, SSRI’s.

Deze medicijnen regelen de hoeveelheid serotonine die aangemaakt wordt in de hersenen. Deze stof speelt een belangrijke rol bij het reguleren van je stemming en emoties. Door dit medicijn te gebruiken kan het gevoel van angst verminderen.

Mogelijke bijwerkingen

Gek genoeg kunnen SSRI’s ervoor zorgen dat gevoelens van angst op termijn sterker worden. Andere mogelijke bijwerkingen van het medicijn zijn verhoogde alertheid, droge mond, verminderde eetlust, gewichtstoename of -afname, migraine-achtige hoofdpijn, misselijkheid of diarree, opwinding, bevingen of parkinson-achtige verschijnselen, slapeloosheid of juist slaperigheid, zweten en verminderd libido.

Venlafaxine

Ook dit medicijn regelt de hoeveelheid serotonine die vrijkomt in de hersenen. Dit medicijn kan helpen met het verminderen van angstgevoelens en gespannenheid. Mede hierdoor verminderen ook lichamelijke klachten, zoals buikpijn, trillen, zweten en hartkloppingen.

Dit medicijn heeft veel wisselwerkingen met andere medicijnen, vraag daarom altijd aan je arts of apotheker of je het medicijn in jouw specifieke situatie wel kan gebruiken.

Mogelijke bijwerkingen

De mogelijke bijwerkingen van dit middel zijn vaak in de eerste week het ergst en kunnen bestaan uit maagdarmklachten, een droge mond, trillen, gapen, vermoeidheid, sufheid, hartklachten, moeite met urineren of juist vaak moeten urineren, gewichtstoename of -afname, haaruitval, epilepsie, leveraandoeningen, stemmingsveranderingen (voornamelijk vijandige gevoelens richting zichzelf of anderen), hallucinaties of opgewektheid.

Zoals je ziet is dit medicijn niet is dat je zomaar krijgt, er zijn nogal wat bijwerkingen die bij het gebruik van dit medicijn kunnen optreden. De vraag is of dat het waard is om van je stress af te komen.

Duloxetine

Dit medicijn vermindert angst en pijn. Dit doet het door natuurlijk voorkomende stoffen te beïnvloeden die onder andere je emoties en stemming regelen. Dit medicijn wordt onder andere voorgeschreven bij angstgevoelens, gespannenheid, depressie of zenuwpijn.

Mogelijke bijwerkingen

Mogelijke bijwerkingen waar je meteen last van kan krijgen na het innemen van het medicijn zijn sufheid, slaperigheid of duizeligheid. Pas op met alcohol, want hierdoor kun je nog suffer worden. Ook Duloxetine heeft vele wisselwerkingen met andere medicijnen, raadpleeg altijd eerst je huisarts of apotheker.

Veelvoorkomende bijwerkingen zijn obstipatie (verstopping van de darmen), misselijkheid, droge mond en slaperigheid. In mindere maten komen ook voor: slapeloosheid, diarree, seksuele stoornissen, angst, tintelingen of een doof gevoel, zweten, trillende handen en huiduitslag.

Bij een klein percentage van de gebruikers van dit medicijn komen de volgende bijwerkingen voor: menstruatiestoornissen, netelroos, gevoeligheid voor UV-licht (zonlicht), beschadiging van de darmen of maag (dit merk je aan bloed bij de ontlasting), epilepsie en stemmingswisselingen (met name depressieve gedachten of agressieve gedachten richting zichzelf en anderen).

Bètablokkers

Bètablokkers zijn medicijnen die als het ware een remmende werking hebben op het zenuwstelsel. Dit medicijn blokkeert de bètareceptoren , die meestal op de cellen van het hart zitten. Hierdoor vertraagd de hartslag, met als gevolg dat trillen en hartkloppingen afnemen. De hartspier trekt minder hard samen en je boeddruk daalt. Dit zorgt ervoor dat het lichaam minder energie nodig heeft en tot rust kan komen. Zodoende wordt dit medicijn ingezet tegen stress.

Mogelijke bijwerkingen

Mogelijke bijwerkingen zijn ademsnood of astma-aanvallen, bloedsuikerdaling, duizeligheid, gezichtsstoornissen, zweten, hoofdpijn, vermoeidheid, huidreacties, impotentie, verhoging van de schildklieractiviteit, koude handen en voeten, depressies of nachtmerries.

Buspiron

Dit medicijn wordt gebruikt om emoties te onderdrukken en werkt daarom ontspannend bij angst of gespannenheid. De lichamelijke klachten die veelal met angst gepaard gaan, zoals hartkloppingen, buikpijn en zweten, nemen af door gebruik van dit medicijn.

Mogelijke bijwerkingen

Buspiron kent de volgende mogelijke bijwerkingen, zeker in het begin van gebruik van dit medicijn: duizeligheid, sufheid en slaperig gevoel. Zelden komt het voor dat de volgende bijwerkingen optreden, namelijk oorsuizen, droge mond, zweten of klamheid, maagdarmklachten, pijn op de borst, tintelingen, keelpijn, slapeloosheid, depressie, rusteloosheid, nervositeit en spierpijn.

Ook kan het voorkomen dat je gaat hallucineren, moeite hebt met bewegen, afname van zicht (alsof je door een tunnel kijkt), haaruitval en moeite met urineren.

Pregabaline

Pregabaline helpt om de overprikkelde zenuwen in de hersenen tot rust te brengen door de informatieoverdracht via de zenuwen te beïnvloeden. Het gevolg is dat het angstgevoel afneemt. Dit medicijn wordt toegeschreven bij angstgevoelens en epileptische aanvallen.

Mogelijke bijwerkingen

Zeker in het begin kent dit medicijn een aantal bijwerkingen, waaronder vergeetachtigheid, verwardheid, duizeligheid, sufheid, vermoeidheid, moeite met concentreren, verminderd zicht (wazig zien). Het wordt daarom aangeraden om de eerste week niet auto te rijden.

Andere bijwerkingen zijn dubbelzien, droge mond, ontsteking van de keelholte, spraakstoornissen, trillen, onregelmatig lopen, verminderd libido, pijn in gewrichten, winderigheid, braken, diarree, gewichtstoename en zenuwbeschadiging.

Wat zijn de bijwerkingen?

Zoals je eerder hebt gelezen zijn er flink wat bijwerkingen bij deze traditionele medicijnen tegen stress. Is het dat waard om stress te verminderen?

Hieronder een opsomming van alle mogelijke bijwerkingen van de hierboven genoemde medicijnen:

• Vergeetachtigheid
• Verwardheid
• Duizeligheid
• Sufheid
• Vermoeidheid
• Moeite met concentreren
• Verminder zicht (wazig zien)
• Dubbelzien
• Droge mond
• Ontsteking van de keelholte
• Spraakstoornissen
• Trillen
• Onregelmatig lopen
• Verminderd libido
• Pijn in gewrichten
• Winderigheid
• Braken
• Diarree
• Gewichtstoename
• Gewichtsafname
• Zenuwbeschadiging
• Slaperig gevoel
• Oorsuizen
• Zweten of klamheid
• Maagdarmklachten
• Pijn op de borst
• Tintelingen
• Keelpijn
• Depressie
• Slapeloosheid
• Rusteloosheid
• Nervositeit
• Spierpijn
• Hallucineren
• Moeite met urineren
• Moeite met bewegen (met vallen als gevolg)
• Haaruitval
• Ademsnood of astma-aanvallen
• Bloedsuikerdaling
• Impotentie
• Huidreacties
• Verhoging van de schildklieractiviteit
• Nachtmerries
• Koude voeten en handen
• Obstipatie (verstopping van de darmen)
• Seksuele stoornissen
• Tintelingen of een doof gevoel
• Trillende handen
• Menstruatiestoornissen
• Gevoeligheid voor UV-licht
• Beschadiging van de maag of darmen
• Beschadiging van de zenuwen
• Epileptische aanvallen
• Stemmingswisselingen
• Agressieve gedachten richting anderen en zelf
• Gapen
• Hartklachten
• Misselijkheid
• Opgewektheid
• Verhoogde alertheid
• Bevingen of Parkinson-achtige verschijnselen
• Migraine-achtige hoofdpijn
• Emotionele afvlakking
• Verminderde spierbeheersing

Dit is nogal een lijst met mogelijke bijwerkingen. De kans is wellicht klein dat je hiermee te maken krijgt als je één van deze medicijnen slikt, maar is dat niet een te grote gok? Wat is het je waard om van je stress af te komen?

Laten we eens kijken naar andere opties.

Wat zijn de alternatieven?

Naast medicijnen zijn er andere manieren om van je stress af te komen of op zijn minst te verminderen. Eén van die manieren is gebruik maken van homeopathische middelen.

Homeopathische middelen tegen stress

De geneeskunde van homeopathie draait erom dat het zelf-herstellend vermogen van de mens op natuurlijke wijze wordt gestimuleerd.

In de klassieke homeopathie wordt gewerkt volgens de richtlijnen van Hahnemann, de grondlegger van homeopathie. Voordat een geschikt medicijn gekozen kan worden kijkt een homeopaat niet alleen naar de specifieke klacht of klachten, maar ook naar de oorzaak van de klachten en tevens naar de lichamelijke, mentale en emotionele kenmerken van de persoon. Zo wordt een geneesmiddel gekozen dat past bij de hele mens.

Er zijn diverse homeopathische medicijnen tegen stress verkrijgbaar:

• Lachesis (gif van de Zuid-Amerikaanse bosmeesterslang)
• Phosphorus (fosfor)
• Pulsatilla (wildemanskruid)
• Ignatia (afkomstig van ignatius boom uit de Filipijnen)
• Nux Vomica (braaknoot)

Vanuit de homeopathische denkwijze past ieder middel bij een ander type persoonlijkheid.

Naast de hierboven genoemde middelen is ook Valdispert er eentje die niet in het rijtje mag ontbreken, dit middel bevat onder ander valeriaan. Dat is een kruidachtige plant die helpt tegen spanningen, stress, nervositeit en slapeloosheid.

Ontspannende thee soorten

Je zult er waarschijnlijk nooit helemaal je stress mee uit bannen, maar ontspannende thee kan tijdelijke verlichting tegen stress geven.

Veelgebruikte theesoorten voor ontspanning zijn:

Kamillethee

Om kamillethee te zetten gebruik je de gedroogde bloemen van deze plant. Doe één theelepel bloemen in een kop heet water en laat het afgedekt 10 minuten trekken.

Lavendelthee

Wil je lavendelthee maken, doe dan twee theelepels gedroogde lavendelbloemen in heet water en laat het tien minuten trekken.

IJzerkruidthee

Dit kruid heeft een pijnstillende werking en is daarom ook te gebruiken tegen kramp. Neem een theelepel van de gedroogde ijzerkruidbladeren en laat dat ongeveer 10 minuten trekken in heet water.

Passiebloemthee

Volgens onderzoek wordt passiebloemthee ook wel vergeleken met Xanax, maar dan zonder dat je er suf van wordt. Je maakt passiebloemthee van verse of gedroogde bladeren van de plant. Neem een theelepel van het verse of gedroogde blad en laat dat ongeveer 10 minuten trekken in water dat net van de kook af is.

Valeriaanthee

Een voordeel van valeriaanthee is dat het ontspannend werkt zonder je concentratievermogen aan te tasten. Je maakt valeriaanthee door twee theelepels gedroogde valeriaanwortel in warm of koud water zo’n 10 minuten te laten trekken.

Thee van citroenmelisse

Om thee van citroenmelisse te maken gebruik je één theelepel van deze kruiden (gekneusde of gedroogde bladeren) en giet je er heet water op. Daarna laat jet het vijf minuten trekken.

Mindfulness

Een meer blijvende manier om met stress om te gaan is middels mindfulness.

Stress is een automatische reactie. Je reageert op de automatische piloot en wilt vechten of vluchten van gevaar. Wat nou als je deze automatische reactie van afzwakken of compleet kan verwijderen? Dat is waar mindfulness bij kan helpen.

Mindfulness is wat mij betreft leven met bewuste aandacht. Je leeft in het huidige moment, zonder afleidende gedachtes, oordelen en verzet. Je accepteert slechts de situatie zoals die is. Je kunt daardoor goed waarnemen wat er nou echt gebeurd in het hier en nu. Het zijn jouw labels en oordelen die iets ‘goed’ of ‘ slecht’ maken.

Twee belangrijke onderdelen van mindful leven zijn niet oordelen en accepteren. Dat is bijzonder lastig. Want van nature wil je op alles direct een etiket plakken. Je hebt binnen een seconde al een oordeel over iets of iemand. Ook dat proces voltrekt zich vrijwel automatisch.

Als je jouw oordelen achterwege kan laten wordt het makkelijker om te accepteren. Er zijn nou eenmaal bepaalde zaken in het leven waar je geen invloed op hebt. Je kan ze niet veranderen, hoe graag je het ook zou willen. Het is dan enorm handig om te kunnen accepteren. Dit helpt je tevens om in te zien wat de dingen zijn die je wel kan veranderen.

Mindfulness helpt enorm om op gezonde wijze om te gaan met stress. Je wordt er niet alleen gelukkiger van, maar kan ook meer genieten van de ‘kleine dingen’ in het leven.

Burn-out / Stress Coaching

Een andere, meer blijvende manier, van stress aanpakken is burn-out coaching, ook wel stress coaching genoemd.

Door middel van coaching ga je jouw gedrag en gedachten onder de loep nemen. Dit doe je samen met een coach. De coach kijkt als het ware van de zijlijn mee en geeft je een zetje in de juiste richting.

Uiteindelijk moet je wel zelf willen veranderen, je zult immers zelf aan de slag moeten gaan met opdrachten en oefeningen om je gedrag en denkwijze te veranderen.

Zelf bied ik ook stress coaching aan en voor veel mensen is het een ideale manier om hun leven minder stressvol te maken. Ik werk aan de hand van online stress coaching, zodat er een lage drempel is en je bij mij terecht kan wanneer je maar wilt. Je maakt dan gebruik van oefeningen die je vindt in de online leeromgeving – De StressPro Academy – en we spreken elkaar via de telefoon of e-mail. Op die manier biedt stress coaching een heel persoonlijke, laagdrempelige aanpak om de stress in je leven fors te verminderen.

Conclusie

Medicijnen tegen stress worden nog steeds redelijk veel voorgeschreven, juist nu er meerdere alternatieven beschikbaar zijn. Zoals je misschien merkt aan mijn manier van schrijven ben ik zelf geen voorstander van medicijnen tegen stress. Je pakt dan namelijk slechts het gevolg aan van je stress, zoals een nerveus gevoel, hartkloppingen of angstige gevoelens. Wat je echt zou moeten aanpakken is de bron van je stress. Daar kom je alleen achter door middel van coaching of sessies met een psycholoog.

Homeopathische middelen kunnen je helpen kalmeren, maar ook die zijn geen oplossing voor de oorzaken van je stress. Mindfulness kan wel helpen, maar het is lastig om zelf je gedrag en gedachten onder de loep te leggen en in te zien waar verandering nodig is.

Je kan alvast wel een eerste stap zetten naar een leven met minder stress.