Overbelasting en alles wat je erover wilt weten

Overbelasting, wat is het en hoe kun je het voorkomen? Dat staat centraal in het artikel voor vandaag. In dit artikel deel ik onder andere hoe overbelasting ontstaat, wat het met je doet en wat je er zelf tegen kan doen. 

Wat is overbelasting?

Overbelasting is het gevolg van te lange tijd teveel stress ervaren. Overbelasting wordt ook wel overspannenheid genoemd. Dit komt onder andere vaak doordat iemand geen controle kan loslaten, een perfectionist is of ‘alle ballen in de lucht wilt houden’.

Energie en overbelasting

Normaal gesproken heb je genoeg energie. Je kan makkelijk je werk of studie en thuissituatie aan terwijl er ook problemen en nieuwe dingen op je pad komen. Is er een situatie of probleem dat meer energie vergt, dan hoeft dat geen obstakel te zijn. Dit vergt veel van je. En dus doe je een beroep op je energie reserve. Die vult weer aan zodra de dingen weer wat kalmer zijn. Het leven gaat gewoon verder.

Je energie reserve wordt ongemerkt aangevuld door te bewegen, sociale relaties, gezonde voeding, een goede nachtrust en dergelijke zaken. Door deze activiteiten wordt je energie op peil gehouden.

Het gaat pas mis als je langere tijd teveel hooi op je vork neemt. Als je lichaam geen rust en tijd heeft om de energievoorraad weer aan te vullen, dan ga je dat merken. Je wordt veel sneller moe. En je kan veel minder aan dan in een normale toestand. Kortom, je energiereserves zijn uitgeput.

Desondanks ga je door met wat je wilt doen. Het gevolg is dat alles je wat snel te veel wordt. Je zenuwstelsel raakt overbelast door alle prikkels. Het probeert uit zelfbescherming minder prikkels te ontvangen.

Je kan niet meer tegen drukte en veel mensen om je heen. Harde geluiden klinken vervelend. Verplichten ga je zoveel mogelijk uit de weg. Alles dat ‘moet’ voelt als een zware last. Je raakt snel geïrriteerd en hebt een kort lontje. Of, je reageert juist niet of nauwelijks.

Je lichaam dwingt je op deze manier om rust te nemen, zodat de energievoorraad kan worden aangevuld.

En als je toch doorgaat?

Als je blijft doorgaan en dus geen rust en ontspanning neemt dan wordt je energie peil wel heel beperkt. Je reserves worden niet aangevuld.

De situatie verslechtert. Misschien heb je het idee dat je bepaalde dingen moet doen. Of je legt de lat te hoog voor jezelf. Of misschien ga je door omdat je geen nee kan zeggen.

Dit gaat goed tot je energie reserves helemaal leeg zijn. Je kan nu niets meer. Je voelt je kapot en bent compleet vermoeid. Je ziet overal tegen op. Slapen gaat slecht, je hebt last van angst en voelt je leeg van binnen. Soms gaat dit gepaard met een depressie.

Je bent nu overspannen.

Psychische overbelasting herkennen

Er zijn enkele signalen die kunnen duiden op psychische overbelasting:

• Je voelt je opgejaagd
• Je hebt snel hoofdpijn
• Je ontwijkt anderen
• Je bent vaak cynisch
• Je bent vaak vermoeid
• Je bent snel geprikkeld en geïrriteerd

Herken je één of meerdere van deze signalen bij jezelf? Dan is het tijd om eens grondig te onderzoeken wat jou stress oplevert.

Waardoor ontstaat overbelasting?

Overbelasting ontstaat vanuit interne en externe stressoren. Interen stressoren omvat eigenlijk alles wat te maken heeft met druk vanuit jezelf. Externe stressoren gaat over de druk die je ervaart van buitenaf.

Externe stressoren

Voorbeelden van externe stressoren zijn:

• Baanonzekerheid,
• Slechte relaties,
• Financiële zorgen,
• (Chronische) ziekte,
• Verlies van een dierbare.

Interne stressoren

Voorbeelden van interne stressoren zijn:

• Geen nee kunnen zeggen,
• Gebrek aan assertiviteit en niet voor jezelf opkomen,
• Altijd klaar staan voor anderen (ten koste van jezelf),
• Perfectionisme,
• Onzekerheid en weinig zelfvertrouwen,
• Ten alle tijden de controle willen houden.
• Gevoelens opkroppen

Herken jij bepaalde interne of externe stressoren bij jezelf? Het is raadzaam om te onderzoeken wat je hiertegen kunt doen. Kun je deze stressoren verminderen, vermijden of er op een andere manier mee omgaan?

Extra risico op overspannenheid

In principe kan iedereen overspannen raken. Dit is met name het geval wanneer er veel gebeurt in vrij korte tijd. Denk dan aan bijvoorbeeld het regelen van een verhuizing, het krijgen van een kind, trouwen, een nieuwe baan of ziekte van een familielid. Afzonderlijk zijn deze dingen goed te overzien, maar als er meerdere dingen tegelijkertijd spelen in je leven kan het lastig worden om alle ballen in de lucht te houden.

Daarbij komen er ook nog bepaalde verwachtingen om de hoek kijken, zowel verwachtingen die je over jezelf hebt als ook verwachtingen die anderen over jou hebben. Denk aan het huishouden, de zorg voor het gezin, maar ook langsgaan bij familie en vrienden, sporten en mantelzorg.

Is er simpelweg teveel gaande in je leven op dit moment, maak dan een overzicht van alle dingen die veel tijd en energie kosten en onderzoek hoe het anders kan. Mantelzorg is hiervan een goed voorbeeld. Waarschijnlijk wil je dit graag bieden, maar het kost veel tijd en energie.

Als je daarnaast ook nog met een nieuwe baan en een verhuizing te maken hebt, dan wordt het al snel te veel. Mogelijk kun je dan vragen of een broer of zus bijspringt bij de mantelzorg. Doe dus in deze periode zeker een beroep op je sociale netwerk. Samen sta je sterker.

Zoals gezegd kan iedereen dus overspannen raken, wel is de kans dat iemand overspannen raakt groter als:

• Er weinig steun is uit de omgeving
• Je het oplossen van problemen uit de weg gaat
• Als je al eerder overspannenheid hebt gehad
• Als je veel ziek bent geweest afgelopen tijd
• Als je zelf niet makkelijk dingen regelt en daardoor afhankelijk wordt van anderen

Hoe voelt overbelasting?

Je zal je lusteloos en moe voelen. De spieren, met name die in de nek en rug, voelen gespannen. Het kan zelfs voorkomen dat ze zo gespannen zijn dat ze beginnen te trillen.

Ontspannen is erg moeilijk of bijna onmogelijk. Concentreren is enorm lastig. Je hoort veel dingen nauwelijks of niet.

Emotionele instabiliteit kan het gevolg zijn van overbelasting. Bij het minste of geringste reageer je erg overdreven, bijvoorbeeld agressief of juist verdrietig. Je hebt last van wisselende stemmingen, de ene dag gaat het goed, de andere dag zit je in de put.

Piekerende gedachtes zijn onderdeel van overspanning. Je blijft vaak druk bezig in je hoofd met malen en tobben.

Ondanks dat je uitgeput bent slaap je slecht. Je hebt waarschijnlijk moeite met inslapen of wordt gedurende de nacht wakker en valt dan niet meer in slaap. Je hebt veel behoefte aan slaap, ook overdag, maar het lukt niet om een goede nachtrust te krijgen.

Je hebt het gevoel dat er iets drukt op je borst of dat je wat aan je hart hebt. Soms gaat dit gepaard met hyperventilatie, duizeligheid of tintelingen in handen of voeten. Je haalt oppervlakkig adem. Soms voelt het alsof je helemaal niet door ademt. Al deze symptomen kunnen je erg angstig maken. Het voelt alsof je de controle over je eigen lichaam kwijt bent, wat nog meer stress en spanning veroorzaakt.

Je bent rusteloos en kan nauwelijks voor een langere periode stilzitten. Je kan nog maar weinig hebben en krijgt daardoor minder zelfvertrouwen. Je twijfelt en probeert beslissingen zo lang mogelijk uit te stellen. Helaas maakt dit de situatie maak alleen maar erger.

De rusteloosheid kan juist ook de andere kant op doorslaan, naar lusteloosheid. Je hebt geen puf meer om activiteiten uit te voeren. Zelfs televisie kijken is al te inspannend.

Overbelasting overwinnen

Om te herstellen van overbelasting is het van belang dat je – vanzelfsprekend – veel rust neemt. Je kan je herstel niet gaan forceren. Je hebt behoefte aan weinig prikkels, zodat je zenuwstelsel langzaam de tijd krijgt om weer op kracht te komen. Bouw langzaamaan je energie reserve weer op. Ga niet gelijk weer aan de slag zodra je je wat beter voelt. Doe de dingen rustig en neem de tijd.

Neem niet alle advies die je krijgt voor waar aan. Men denkt vaak te weten wat het beste voor je is, maar zij zijn jou niet. Zij weten niet hoe het is om met overbelasting om te gaan. Laat je vooral niet onder druk zetten door je omgeving. Praat met je omgeving vooral over leuke dingen. Het heeft geen zin om negatieve gedachtes te versterken door er aandacht aan te schenken.

Heb plezier in de dingen die je doet en gun jezelf voldoende tijd en rust. Herstellen van overspanning is een langdurig proces.

Herstellen van overspanning gaat gepaard met veel schommelingen. Ups en downs horen erbij. Soms voelt het alsof het ineens een stuk beter gaat, dus dan onderneem je weer wat. Het gevolg is dat je daarna opeens al je energie weer kwijt bent. Neem de tijd om je energie reserves weer aan te vullen. Maak geen beloftes aan je omgeving die je niet waar kan maken. Je baas zal willen dat je snel weer komt werken. Geef geen datum waarop je weer terugkomt, je legt daarmee een enorme druk op jezelf. Dat werkt ave rechts.

Overspannen: oorzaken aanpakken

Naast voldoende rust en ontspanning is het noodzakelijk om de bron van het probleem aan te pakken. Waardoor ben je overspannen geraakt?

Heeft het te maken met externe stressoren? Die zijn vaak moeilijk aan te pakken. Het is makkelijker om jezelf te veranderen, dan heel de wereld. Misschien helpt het om van baan te wisselen. Of misschien kan een collega helpen met het overnemen van taken, om de druk weg te halen?

Misschien is je overspanning ontstaan vanuit interne stressoren, dan is het tijd om een aantal knoppen om te draaien. Ook dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Leren nee zeggen kost tijd. Het is in het begin lastig om je emoties en gevoelens te delen, maar je hebt nu wel gemerkt dat je als binnenvetter zelf uiteindelijk het onderspit delft. Kies voor de dingen waar je zelf plezier uit haalt.

Laat perfectionisme compleet los. Het grote geheim; niks is perfect. Wat ik perfect vind is voor een ander niet perfect. Er bestaat geen perfectie. Je bent niet voor alles en iedereen verantwoordelijk. Begin bij jezelf. Je bent verantwoordelijk voor je eigen leven je eigen keuzes. Begin daar. Pas als je jezelf op orde hebt kan je anderen gaan helpen.

Tot slot, werk aan je assertiviteit. Krop je gevoelens niet op, maar deel ze. Houd wel rekening met de gevoelens en mening van een ander, maar laat dat je niet weerhouden om met respect voor de ander jouw mening te delen.

Zoals je begrijpt kost dit tijd. Het gaat niet vanzelf. Houd er rekening mee dat je ups en downs zult ervaren. Hou vol!

Om vervolgens een terugval te voorkomen is het van belang om:

• Voldoende beweging te krijgen,
• Leuke dingen te doen,
• Assertief te handelen,
• Perfectionisme los te laten,
• Praten over jouw mening en jouw gevoelens,
• Nee zeggen,
• Voldoende slaap en een goede nachtrust,
• Meer te ontspannen.

Herstellen van overspanning, hoe gaat dat?

Herstellen van overspannenheid is goed mogelijk. Toch wisselt de benodigde hersteltijd per persoon. Als je actief aan de slag gaat met oplossingen dan verbetert dat natuurlijk de hersteltijd en kun je binnen enkele weken tot maanden alweer de dagelijkse activiteiten uitvoeren.

Heb je al langer dan 6 maanden deze klachten? Dan is het mogelijk dat je niet overspannen bent, maar een burn-out hebt. Raadpleeg in dat geval altijd een arts.