Wat je moet doen om stressbestendig te worden

Er is nogal een verschil tussen stressbestendig zijn en stress negeren en wegstoppen. Dat laatste is namelijk zelfdestructief gedrag en absoluut niet gezond. Stressbestendig zijn betekent dat je op gezonde wijze met stress weet om te gaan. 

Personen die zichzelf niet als stressbestendig beschouwen vragen zich vaak af of het onmogelijk is om stressbestendigheid te doen toenemen. Sommigen leggen zich erbij neer. “Ik ben nou eenmaal zo. Ik ben een zenuwpees.”

Mijn doel van dit artikel is om jou te laten inzien dat je wel stressbestendiger kunt worden. Zal het gemakkelijk en snel gaan? Dat niet. Desondanks is het wel mogelijk. Om jouw stressbestendigheid te vergroten zijn er 2 ingrediënten: gedachten en gedrag.

Jouw gedachten sturen je gedrag aan. Als je anders denkt, verander je jouw leven.

Stressbestendig definitie:

Stressbestendig betekent dat je kunt omgaan met spanningen. Je kunt effectief blijven presteren als dingen tegenzitten, als je onder druk staat of als je te maken hebt met onvoldoende middelen.

Ben jij stressbestendig?

Laten we eerst eens kijken naar wat een stressbestendig persoon precies is. Is het iemand die goed met stress om kan gaan? Jazeker. Maar nog belangrijker is hoe de persoon met stress omgaat. Ik ken genoeg mensen die van zichzelf vinden dat ze stressbestendig zijn, maar wat zij eigenlijk doen is stress wegstoppen en het negeren. Dat is niet wat ik bedoel met stressbestendig.

De definitie van stressbestendig is de vaardigheid om onder hoge werkdruk of ondanks tegenslagen goed te blijven functioneren.

Je merkt pas echt of iemand tegen stress kan als diegene te maken krijgt met problemen, tijdsdruk en teleurstelling.

Stressbestendig gedrag

Iemand die goed met stress om kan gaan vertoond bepaald gedrag. Ondanks tegenslagen, tijdsdruk en teleurstellingen zal die persoon het hoofd koel weten te houden. Hij of zij zal zich niet overmatig laten leiden door emoties. De stressbestendige persoon raakt niet van slag. Diegene heeft een dikke huid en zal zich niet snel gewonnen geven.

Iemand die niet stressbestendig is raakt juist wel van streek. Hij of zij zal het overzicht verliezen en de belangrijke dingen niet langer kunnen scheiden van bijzaken. Zowel het gedrag als het denken wordt chaotisch en ad hoc. Dit wordt vaak opgemerkt door vrienden, familie en collega’s.

Kenmerken van stressbestendig gedrag

• Blijft kalm onder tijdsdruk
• Kan effectief presteren, ondanks spanning en tegenslag
• Blijft effectief werken, ook als mensen niet meewerken of zelfs tegenwerken
• Kan ook met onvoldoende middelen het werk gedaan krijgen, maakt het beste van de situatie
• Kan goed omgaan met onzekerheid en onduidelijke doelen

Kenmerken van stressbestendig gedrag

• Blijft kalm onder tijdsdruk
• Kan effectief presteren, ondanks spanning en tegenslag
• Blijft effectief werken, ook als mensen niet meewerken of zelfs tegenwerken
• Kan ook met onvoldoende middelen het werk gedaan krijgen, maakt het beste van de situatie
• Kan goed omgaan met onzekerheid en onduidelijke doelen

Karaktereigenschappen van stressbestendige personen

• Moedig
• Geordend
• Betrokken
• Zelfverzekerd
• Kalm
• Doorzetter
• Evenwichtig
• Dapper
• Optimistisch

Stressbestendig denken

Door te relativeren bewaart de stressbestendige persoon zijn of haar kalmte. De meest stressbestendige persoon ziet in elk obstakel nieuwe kansen. Hij of zij ziet in dat stress je wat kan leren. Stressbestendige personen staan over het algemeen positief in het leven. Zij weten immers toch dat zij uiteindelijk zullen winnen van hun stress.

Iemand die niet stressbestendig is zal juist in paniek raken. De stress krijgt de overhand en zorgt ervoor dat het denken ongeordend en chaotisch verloopt. Dit helpt niet om goede oplossingen te bedenken. Vaak resulteert dit in piekeren en gedachten die constant herhaald blijven worden.

Kan iedereen stressbestendiger worden?

Je mate van stressbestendigheid is sterk afhankelijk van je karakter. Dit maakt het lastig om stressbestendigheid te ontwikkelen. Iemand die van nature echt een stresskip is zal mogelijk nooit zo stressbestendig worden als iemand die van nature kalm en zelfverzekerd is.

Wie kan makkelijk stressbestendig worden?

Als we het hebben over stressbestendig worden als competentie op de werkvloer is het voor mensen die zakelijk, direct en rationeel kunnen denken makkelijker om stressbestendig te worden. Zij hebben minder moeite met het vergroten van hun stressbestendigheid doordat ze denken, doen en emotie afzonderlijk van elkaar zien.

Wie kan moeilijk stressbestendig worden?

Gevoelige mensen zullen minder snel stressbestendig worden, dit zijn juist vaak de teamspelers en de mensen die graag anderen helpen. Ze hebben een grote mate van verantwoordelijkheidsgevoel en trekken zich veel dingen aan. Hierdoor kunnen ze nogal snel een situatie op zichzelf betrekken.

Stressbestendig worden

Stressbestendigheid is een vaardigheid, een competentie. Een competentie is de verzameling van kennis, motivatie, persoonlijkheid en kunde. Competenties die minder zwaar wegen aan motivatie en persoonlijkheid zijn over het algemeen makkelijker aan te leren. Wanneer jouw motivatie of je karakter moet veranderen om een competentie te willen aanleren wordt het lastiger. Stressbestendigheid valt in die categorie, je karakter is van invloed op hoe jij omgaat met stress.

Dat wil niet zeggen dat het onmogelijk is om te leren stressbestendig te worden. Dat kan zeker wel. Het vergt alleen wel toewijding.

Je kan stressbestendigheid doen groeien door aandacht te schenken aan time management methoden, stress coping en assertiviteitstraining. Stress kan je doen afnemen door goede prioriteiten te stellen en beter te plannen.

Maar soms wordt stress door iets veroorzaakt waar plannen niks mee te maken heeft. In dat geval gaat het bijvoorbeeld om laag zelfvertrouwen, perfectionisme of als er teveel gebeurd in je leven. In dat geval hebben time management trainingen weinig zin. De persoon heeft dan meer aan stress- of life coaching en mindfulness oefeningen.

Ik weet nu niet wat de oorzaak is van jouw stress. Zodoende wil ik drie dingen met je delen waar je waarschijnlijk sowieso wat aan hebt. Dan heb ik het over je emoties onder controle houden, leren relativeren en leren actie te ondernemen.

Emoties: Ben je subjectief of objectief?

We zijn emotionele wezens. We zien onszelf als slim en rationeel, maar bijna alle beslissingen die we maken worden gemaakt op basis van emoties. Geen wonder dat de dingen niet altijd gaan zoals verwacht.

Als het gaat om stress zijn je emoties een belangrijke factor. Hoe voel jij je als je stress hebt? Opgejaagd? Nerveus? Bang? Het is niet makkelijk om je emoties onder controle te houden. Wel kan meditatie erg helpen om je emoties meer onder controle te houden. Door je bewust te zijn van je emoties kun je ze veranderen. Er is vaak slechts een fractie van een seconde om actie te ondernemen voordat een emotie losbarst.

Vraag ik nu van je om een emotieloze robot te worden? Nee, absoluut niet. Wat ik wel van je vraag is om na te denken, in elke situatie, of jouw emotie je helpt of tegenwerkt. Als jouw emotie je op dat moment helpt, dan is het prima. Maar als je eenmaal ontdekt dat sommige emoties jouw stress verergeren kan het handig zijn om eens goed jouw emoties, gedachten en gedrag onder de loep te leggen. In veel gevallen is er sprake van een automatisme; je reageert op een bepaalde manier omdat je dat zo gewend bent. Ook emoties kunnen onderdeel zijn geworden van een automatisme. Soms verouderen automatismen. Ze zijn dan niet langer nuttig voor jou op dat punt in je leven.

Relativeren: Wat betekent het voor jou?

Een andere manier om stressbestendigheid te vergroten is de vaardigheid om te relativeren. Relativeren wil zeggen dat je alles een plekje geeft en beslist wat deze situatie voor jou betekent. Is de situatie werkelijk zo slecht als je denkt? Heeft het zin om uit je stekker te gaan? Kan jij je situatie verbeteren, is het aan jou? Wat kun je leren van deze situatie?

Deze en andere vragen kunnen je helpen om een situatie te aanschouwen voor wat het werkelijk is. Als mens ben je enorm snel geneigd om overal een label op te plakken. Iets is goed of slecht. Door een situatie als slecht te bestempelen roep je stress op. Je creëert als het ware zelf stress. Door anders over situaties na te denken – door middel van relativeren – zul je ander gedrag creëren. Zoals ik eerder al schreef, als je jouw gedachten verandert, verander je uiteindelijk ook je gedrag.

Actie ondernemen: Wat ga je eraan doen?

Als laatste raad ik je aan om actie te ondernemen. Wat ga je aan jouw situatie doen? Is het aan jou om de situatie te verbeteren? Het is niet ongewoon dat mensen vast komen te zitten. Er zijn grofweg drie reacties als het gaat om reageren op stress, namelijk vechten, vluchten of bevriezen.

Eén ding is zeker: als je stress wilt verminderen zul je in actie moeten komen. Je zult anders moeten nadenken. Je zult ander gedrag moeten vertonen. Of je zult als eerste een stap in de goede richting moeten zetten.

Soms is het prima om de dingen op hun beloop te laten. Op andere momenten is het nodig dat je zelf de koers bijstelt. De kunst is om te leren inzien wanneer het één van toepassing is en wanneer het ander. Veel dingen kun je beïnvloeden, maar veel ook niet. Als je je van je de wijs laat brengen door de dingen die je niet kunt beïnvloeden, gaat dit ten koste van de dingen waar je wel invloed op hebt.

Stressbestendigheid ontwikkelen door je perceptie bij te stellen

Je hebt nu al geleerd hoe je anders naar stress kunt kijken door je emoties in toom te houden, door te relativeren en door actie te ondernemen wanneer gepast. Tot slot wil ik je vertellen over hoe jouw perceptie van stress jouw stressbestendigheid kan doen toenemen.

Wat is gewoon?

Wat de één stressvol vindt is voor de ander normaal. Dus wat is gewoon? Soms is het goed om dingen aan te nemen zoals ze zijn. Op andere momenten loont het om na te denken of dingen op een andere manier kunnen. Het lastige daaraan is dat je vaak te maken hebt met verwachtingen of gewoontes van anderen. Overwerken is voor de één heel normaal, terwijl jij er misschien stress van krijgt. Leer jezelf aan om kritisch naar elke situatie te kijken. Wat is in deze situatie het beste voor jou?

Het is makkelijker (en realistischer) om jezelf te veranderen in plaats van de wereld

Je kan heel veel tijd en energie besteden om te klagen en te mopperen. Maar daar gaat de wereld niet beter van worden. Het is heel makkelijk om de schuld  bij een ander te leggen. Om met je vinger te wijzen. Om met een smoes te komen. Maar zo werkt het niet. Als je echt een stressbestendiger persoon wilt worden zul je moeten beginnen bij jezelf. Het is makkelijker om jezelf te veranderen, dan iedereen om je heen.

Stress begint bij jezelf, bij hoe jij dingen ervaart

Is het onzin dat stress tussen de oren zit? Niet helemaal.

Hoe jij dingen ervaart bepaald of je er stress van krijgt of niet. Je kan niet zomaar een knop omzetten die ervoor zorgt dat je anders naar dingen kijkt en dus geen stress ervaart. Wat je wel kunt is langzaamaan inzien dat bepaalde gedachten die je hebt stress veroorzaken. Als je dan, stukje bij beetje, leert om die gedachten om te buigen resulteert dit in minder stress.

Wat kun je leren van jouw stress?

Ook dit past in het rijtje van relativeren thuis. Wat kun je leren van jouw stress? Is er een andere manier waarvan je minder stress krijgt? Vertoon je bepaald gedrag dat voor stress zorgt? Had je eerder kunnen beginnen of beter kunnen plannen? Wat heb je van de stressvolle situatie geleerd? Ben je er sterker, beter of slimmer van geworden?

Ga uit van het beste, bereid je voor op het slechtste

Ben jij een pessimist of een optimist?

Ga in veel situaties uit van het beste. Een neerslachtige kijk op het leven zal je zeker niet gelukkiger maken. Kies daarom eerder voor optimisme. Maar onthoud wel altijd dat je een plannetje kunt hebben voor als dingen misgaan. Bereid je voor op het slechtste.

Door op deze manier te leven kun je met een gerust hart leven. Als de dingen fout gaan heb je immers een plan om op terug te vallen. Betekent dit dat je altijd moet nadenken en moet anticiperen op ellende? Niet helemaal, in sommige gevallen heeft het zin om een plan B te hebben. Maar vaak is het niet nodig of onzinnig om je voor te bereiden op dingen die je toch niet onder controle hebt.

Aanvaarding en acceptatie leiden tot minder stress

Maar liefst 90% van jouw leven kun je zelf beïnvloeden. Toch lijkt die 10% die overblijft soms veel groter. Het lijkt alsof alles tegenzit. Alsof je niks goed kunt doen. Alsof iedereen het op jou heeft gemunt. Onthoud dat het in zulke gevallen het beste is om te aanvaarden wat je niet kunt veranderen. Accepteer de situatie zoals hij is en maak er het beste van.

Het is net als poker. Je krijgt kaarten uitgedeeld en het is aan jou om te beslissen wat je ermee doet. Speel je ermee verder of geef je het op?

Tips om stressbestendig te worden

Op goede wijze omgaan met stress is essentieel. Niet voor niets wordt bij menig sollicitatiegesprek gevraagd of je stressbestendig bent. Zodoende sluit ik dit artikel graag af met wat praktische tips om stressbestendigheid te vergroten.

• Leer jezelf te ontspannen in stresssituaties. Het helpt om een korte ontspanningsoefening te doen. Zelfs een zestal keer diep in- en uitademen doet al wonderen. Hierdoor houd je je hoofd erbij en voorkom je dat je impulsief of irrationeel gaat handelen. Als je ontspannen bent, ben je mogelijk ook zelfverzekerder en natuurlijk kalmer.
• Neem een korte pauze. Soms is het beste om jezelf even terug te trekken. Ga bijvoorbeeld even naar het toilet en doe daar de eerder vermelde ademhalingsoefening (6x in- en uitademen). Ga na waarvan je stress krijgt en wat je daar tegen zelf op dit moment kan doen.
• Kom je tot de conclusie dat je momenteel dat probleem waar je stress van krijgt niet kunt oplossen? Blijf er dan niet te lang in hangen. Richt je aandacht en energie liever weer op de problemen die je kunt oplossen. Richt je op zaken binnen jouw Cirkel van Invloed.
• Wees zakelijk. Probeer rationeel te blijven denken, ongeacht hoe persoonlijk de situatie op je overkomt. Laat je niet opjagen door tijdsdruk of anderen. Wees kalm, assertief en zelfverzekerd. Heb je moeite met die zaken? Investeer dan zeker in een training, hier heb je de rest van je carrière profijt van. Werken met een coach kan ook helpen, om inzicht te krijgen in belemmeringen die gedragsverandering tegenhouden.
• Ontkoppel gedachtes en emoties. Wees niet te overhaast met het trekken van conclusies. Wat denk en voel jij dat er gebeurt? En wat is er werkelijk gebeurt?
• Praat jezelf geen stress aan. Denk niet “Ik heb dit nooit gedaan, ik kan het niet”. Zeg dan liever tegen jezelf “Dit is nieuw voor mij, eens kijken hoe ver ik kom”.

Werken aan een stressvrij leven is werken aan je gezondheid

Door bewust bezig te zijn met stressbestendigheid kies je voor jezelf. Je kiest ervoor om jouw welzijn en jouw gezondheid een duwtje in de rug te geven. Dat is erg moedig en bewonderenswaardig. Het is knap van je dat je de motivatie en de drive hebt om aan jezelf te werken. Veel mensen lukt dat niet. Wees niet te streng voor jezelf en geef jezelf af en toe een schouderklopje. Niemand is perfect. Jij neemt wel de eerste stap naar een beter leven. Op naar een gelukkig leven zonder stress!