Waarom perfectionisme meer kwaad dan goed doet

Ben jij een echte perfectionist? Je legt de lat hoog voor jezelf, bent ijverig en ambitieus. Je kan jezelf helemaal verliezen in een project. Maar, perfectionisme heeft ook een duistere kant..

De perfecte perfectionist

Een perfectionist is iemand die heel ijverig te werk gaat. Diegene legt hoge eisen en stelt hoge verwachtingen. De echte perfectionist neemt geen genoegen met een 7 of een 8, alleen een 10 is goed genoeg. Als je zelf een perfectionist bent herken je dit waarschijnlijk wel.

Helaas zorgt dit er in sommige gevallen voor dat je hierdoor stress krijgt. Je verwachtingen zijn misschien zo hoog dat je er onmogelijk aan kan voldoen, en al snel zorgt dit voor een akelig gevoel en stress.

Er is een groot verschil tussen positief perfectionisme en negatief perfectionisme. Veel perfectionisten denken in termen van ‘winnen-of-verliezen’ of ‘alles-of-niets’. Niets minder dan een 10 is goed genoeg. Als er geen perfect product, oplossing, presentatie, noem het maar op, wordt opgeleverd, dan wordt dat gezien als falen.

Deze manier van denken heeft als gevolg dat het zelfbeeld in grote mate afhangt van de geleverde prestaties. En dus grotendeels gebaseerd is_­ op de mening van anderen.

Wat is perfectionisme?

Perfectionisme is de lat hoog leggen voor jezelf, vaak met een diepe angst om te falen en uitstelgedrag.

Een positieve vorm van perfectionisme is iemand die gedegen en grondig te werk gaat. Die zijn best doet om een goed resultaat te leveren, maar die weet wanneer het genoeg is. Meer dan je best kan je niet doen. Hij of zij zal opbouwende kritiek aanhoren en zien als een mogelijkheid om te leren en dus te groeien.

Negatieve vormen van perfectionisme komen voor bij de échte perfectionisten. In hun ogen is iets nooit goed genoeg, want, laten we eerlijk zijn, het kan altijd beter. Aan veel dingen kan je blijven sleutelen, maar perfectie bestaat simpelweg niet. Zij zullen niet goed tegen opbouwende kritiek kunnen en schieten dan vaak in de verdediging.

Als er geen goede prestaties worden geleverd wordt dit door hen gezien als falen, met als gevolg dat het zelfbeeld wordt aangetast. Elke keer als een perfectionist het gevoel heeft dat hij of zij faalt stelt diegene zichzelf teleur. Het zelfbeeld wordt in grote mate afhankelijk van de geleverde prestaties en waardering van anderen.

Workaholics hebben veelal last van perfectionisme. Zij kunnen moeilijk hun werk loslaten omdat zij erg sterk het idee hebben dat iets nog niet ‘af’ is. Zij hebben hun (niet-bestaande) perfectie niet bereikt en zijn daarom erg streng voor zichzelf. De lat wordt steeds hoger gelegd, met als enige gevolg nog meer ‘falen’ en nog minder zelfvertrouwen.

Oorzaken van perfectionisme

Angst is de oorzaak van perfectionisme. Vaak heeft een perfectionist angst om de controle te verliezen, angst om te falen of angst om geen waardering te krijgen. Deze angsten ontstaan vaak in de jeugd, door bepaalde gebeurtenissen. Ergens heeft de persoon geleerd dat perfectionisme het mechanisme is om succes, waardering of liefde te krijgen. Helaas blijkt maar al te vaak dat perfectionisme meer kwaad doet dan goed.

Als je de lat maar blijft verhogen wordt het juist steeds lastiger om iets goed te doen. Perfectionisme is dan ook juist een bron van veel teleurstelling en falen. Als je bij voorbaat al de verwachtingen enorm hoog legt, hoe kan je daar dan ooit altijd aan voldoen? Uiteraard zijn er momenten, gebeurtenissen of projecten waar je echt het allerbeste wilt behalen. Maar dat is simpelweg niet mogelijk om altijd te bereiken.

Gevolgen van perfectionisme

Eén van de gevolgen van de angst om te falen is dat perfectionisten vaak uitstelgedrag vertonen, vooral als het gaat om nieuwe, onbekende taken. Bovendien, het is makkelijker en veiliger om te doen wat je al kan, de kans dat je dan slaagt is veel groter. Dit heeft als gevolg dat perfectionisten vaak minder productief zijn. Ze beginnen minder snel aan een nieuwe taak en als ze al beginnen doen ze er extra lang over. Ze kunnen zicht vastbijten in details, wat goed kan zijn, mits er een gezonde balans is. Als je een taak helemaal opnieuw begint omdat een klein detail niet klopt is dit eerder hinderlijk dan behulpzaam.

Perfectionisten kunnen over het algemeen slecht tegen (opbouwende) kritiek. Ze schieten dan snel in de verdediging. Dit belemmert hen om te leren van hun mogelijke tekortkomingen en zo blijven verbeterpunten voor hen verborgen. Dit vergroot helaas de kans dat hij of zij later dezelfde fout zal begaan. Ook leidt dit er vaak toe dat de perfectionist weinig deelt met collega’s, omdat hij of zij bang is voor negatieve feedback.

Niet alleen creativiteit, maar ook productiviteit, plezier en groei worden door perfectionisme belemmert. Perfectionisme leidt vaak tot een vicieuze cirkel, hoe minder er gepresteerd wordt hoe hoger de lat komt te liggen en hoe hoger de lat, hoe minder er wordt gepresteerd.

Tips om perfectionisme te overwinnen

Herken je jezelf in bovenstaande verhaal? Ben jij een perfectionist en wil je graag meer plezier, creativiteit, productiviteit en groei? Dan helpen onderstaande tips je om een begin te maken. Met deze tips kan je langzaamaan je perfectionisme terugdringen tot de meer positieve variant. Iemand die op een gezonde manier perfectionisme toepast noemen we vaak bevlogen. Hij of zij zet zich met ziel en zaligheid voor iets in, zonder er zelf onder te leiden. Dat is wat we na streven.

Leg de lat niet te hoog

Niemand is perfect. Dus verwacht dat ook niet van jezelf. Je bent niet de beste, je bent niet de slechtste. Je bent precies goed. Iedereen heeft zijn sterke punten, zoals ook iedereen wel zwakke punten heeft. Stop met jezelf te vergelijken met anderen. Zij lijken misschien beter, slimmer of handiger, maar dat hebben zij ook niet zomaar geleerd. Als je constant teveel van jezelf eist kom je nooit waar je wilt wezen. Groeien en leren gaat met vallen en opstaan. Leg de lat vooral niet te hoog.

Stel je verwachtingen bij

Waarschijnlijk is er niemand zo kritisch op je resultaten als jijzelf. Stel je verwachtingen bij. Je hoeft niet zo kritisch op jezelf te zijn. Bovendien, waar leidt dat toe? Helpt het je om het beste uit jezelf naar boven te halen, of haal je onbedoeld jezelf onderuit en schaad je je zelfvertrouwen?

Denk in termen van ‘winnen/winnen’

Probeer af te komen van de ‘alles of niets’-mentaliteit. Een tweede plaats is ook goed. Een 8 is ook goed. Elk resultaat is goed, want als iets niet helemaal af is kun je ervan leren en daarmee jezelf helpen groeien. Je moet niet altijd verwachten dat alles goed gaat en dat alles zo loopt als dat jij het wilt. Soms moet je compromissen sluiten en soms kan je met synergie elkaar versterken. Het is niet alles-of-niets, maar win-win.

Gebruik een strakke planning

Om je uitstelgedrag te overwinnen kan een strakke planning helpen. Geef jezelf vooral niet teveel tijd om een opdracht te voltooien. De Wet van Parkinson, bekend van time management methodieken, legt uit dat een taak toeneemt in complexiteit naarmate er meer beschikbare tijd aan wordt toegekend. Als een werkstuk voor school binnen een week moet worden opgeleverd werk je er heel anders aan dan wanneer er een maand voor staat. Terwijl je werkstuk dat binnen een week gemaakt is waarschijnlijk net zo goed, of misschien zelfs beter, is. Dit komt omdat we vaak geneigd zijn om ons te richten op kleine details, terwijl juist de grootste blokken – de essentie – het belangrijkst is. Niet altijd helpt het om meer tijd in iets te steken.

Belemmer je eigen groei niet

Sta open voor constructieve feedback. Dit helpt je om de dingen te herkennen die je misschien nu nog niet los kan laten, maar waar je eigenlijk niet zo goed in bent. Het is helemaal oké om af en toe hulp te vragen aan iemand anders als het gaat om iets waar jij niet zo goed in bent. Sterker nog, elke succesvolle bedrijfseigenaar of manager doet dit immers ook, alleen noemen we het dan delegeren.

Wat is het ergste dat kan gebeuren?

De volgende keer dat je weer last hebt van perfectionisme vraag jezelf dan af: Wat is het ergste dat kan gebeuren? Zou je dan waardering, liefde of succes mislopen? De kans is klein dat de doemscenario’s werkelijkheid worden. Zelden pakken dingen zo slecht uit als dat we denken. Onthoud: “De mens lijdt het meest onder het lijden dat hij vreest.”

Is jouw perfectionisme een bron van stress?