16 signalen dat je overwerkt bent + 8 tips tegen overwerktheid

Je hebt ongetwijfeld weleens momenten gehad waarin je jezelf overwerkt of overweldigd voelde door werk. Het wordt nog erger als je het idee hebt dat je werkgever misbruik van je maakt. Vinden ze het maar al te makkelijk om je te vragen om over te werken? Heb je het gevoel dat je niet genoeg waardering krijgt en onderbetaald wordt?

In dit artikel onderzoeken we wat het betekent om overwerkt te zijn, wat de signalen zijn en hoe je ervoor kunt zorgen dat je minder hard hoeft te werken en toch dezelfde resultaten kunt behalen. Dit artikel is voor iedereen die hard werkt, regelmatig overuren maakt en overwerktheid op afstand wilt houden.

Wat betekent overwerkt zijn?

Een normale werk-privé balans levert meestal geen problemen op. Werk-gerelateerde klachten ontstaan enkel wanneer er al lange tijd eenonbalans is tussen draagkracht en draaglast. Als je keer op keer overvraagt wordt en je zet een tandje bij, dan kan overwerktheid de kop opsteken.

Draagkracht is natuurlijk per persoon verschillend en draaglast verschilt per sector, functie en werkgever. De situatie kan dus bestcomplex zijn, het is daarom aan te raden om de symptomen die verderop aan bod komen scherp in de gaten te houden. Als je één of meerdere signalen bij jezelf herkent is het tijd voor preventieve maatregelen.

Wat verergert draaglast?

De belasting die werk met zich meebrengt kan te groot worden als je meer uren moet werken, als de taken structureel te zwaar zijn, als de verantwoordelijkheid te groot is of als de werksfeer erg onprettig is.

Wat verbetert draagkracht?

Draagkracht neemt toe als je sociale steun ervaart van vrienden of collega’s, als je gewaardeerd wordt op je werk en als je het naarje zin hebt.

Symptomen en signalen van overwerkt zijn

In het kort:

• Zwakke spieren
• Vermoeidheid
• Verminderde weerstand
• Neerslachtig zijn
• Overgevoelig voor prikkels
• Hoofdpijn
• Slapeloosheid

De symptomen van overwerkt zijn lijken op die van overspanning. Als je enigszins tegen je limiet aan loopt dan zul je mogelijk lichamelijke en mentale klachten gaan ervaren. De eerste signalen van beginnende overwerktheid zijn:

Fysiek

• Last van stijve spieren
• Moeite met in slaap vallen
• Vroeg wakker
• Je begint moe aan je dag

Mentaal en emotioneel

• Afkeur ten opzichte van je werk
• Je voelt je ‘op’
• Je hebt een kort lontje
• Je bent snel geïrriteerd
• Je kunt dingen niet makkelijk loslaten
• Je piekert veel
• Je bent emotioneel gevoeliger en huilt sneller
• Je wilt niets ondernemen

Gedragsmatig

• Je drinkt meer koffie om wakker te blijven
• Je drinkt meer alcohol om de ‘pijn’ teverzachten
• Je gaat eten ter ontspanning
• Je hebt geen zin om te koken en eet daardoormeer fastfood / afhaal maaltijden

Als je deze signalen bij jezelf herkent is er nog tijd om jezelf te herpakken. Het is tijd om overwerktheid geen kans te geven. Steekiets meer tijd en energie in jezelf en stort je niet meer volledig op werk. Leer om te ontspannen na werktijd.

Aan het einde van dit artikel volgen nog meer tips tegen overwerktheid.

Werk-privé balans

De term werk-privé balans hoor je tegenwoordig maar al te vaak. Veelal in negatieve zin; dat namelijk veel Nederlanders géén gezondewerk-privé balans kennen. Het is belangrijk om werk en privé in zekere zin gescheiden te houden. Dat wilt zeggen; het is belangrijk dat je na een dag hard werken naar huis kunt om te ontspannen.

Met de opkomst van het thuiswerken is er meer vrijheid om je eigen uren naar wens in te delen. Sommige werkgevers ontlenen zich hieraan het recht om je vervolgens in je vrije tijd werkverzoeken te sturen, dat lijkt mij niet gewenst en op lange termijn funest voor de gezondheid.

Er is niks mis met af en toe overwerken, maar er moet een duidelijke scheiding zijn tussen werkuren en tijd voor jezelf. Tenzij in jecontract straat dat je gedurende bepaalde periodes oproepbaar moet zijn heb je het recht om ‘nee’ te zeggen als je baas je vraagt om extra te werken.

Dit is de laatste jaren zo’n probleem geworden dat Franse burgers sinds 2017 het recht hebben om te ontkoppelen van hun werk nadat hun werkdag erop zit. Concreet betekent dit dat bedrijven ervoor moeten zorgen dat werk-gerelateerde e-mail in de avonden of weekenden niet voor problemen zorgt.

En al in 2012 zorgde Volkswagen ervoor dat alle e-mails geblokkeerd werden die na werktijd werden verzonden. Daimler AG ging zelfs nogverder; alle mail die werd ontvangen door medewerkers die op vakantie zijn werd gelijk verwijdert.

De Duitse minister van arbeid verbood managers al in 2014 om e-mails te sturen naar werknemers, of ze te bellen, nadat hun werkdag erop zat.

Overwerken wordt steeds gewoner

Het zijn vooral verplegers, leerkrachten en managers die regelmatig overuren maken. Overigens is de groep werknemers die nooit overwerktin tien jaar tijd afgenomen van 38% naar 33%.

Van alle werknemers in Nederland zegt 29% dat ze regelmatig overuren maken. Dat percentage is gedurende enkele jaren al stabiel. Het gaat vooral om het aantal mensen dat soms overwerkt, dat percentage is aan het groeien. Slechts 33% van alle Nederlandse werknemers geeft aan nooit over te werken. In 2017 werd gemiddeld 6 uur per week betaald of onbetaald overgewerkt.

Overwerken, tja, het lijkt er dus bij te horen.

Regelgeving rondom overwerk

Er zijn geen wettelijke bepalingen als het gaat om overwerk. Wel zijn er wetten die gaan over wanneer verplicht rust moet worden genomen.Een dienst mag bijvoorbeeld maximaal 12 uur duren en een werkweek maximaal 60 uur. Ook staat er vastgelegd dat er gemiddeld maximaal 55 uur per vier weken mag worden gewerkt. Het gemiddelde over 16 weken is vastgelegd op gemiddeld maximaal 48 uur per week.

Sommige CAO’s stellen zelfs dat er een verplichting bestaat tot overwerken als dat nodig is en redelijkerwijs verwacht mag worden. Je kuntdus niet zomaar overwerk weigeren. Maar je baas mag niet structureel overwerk van je verwachten. Tevens moet een werkgever een goede reden hebben om iemand meer uren te laten maken.

Overwerk mag soms wel en soms niet. Betaling is soms verplicht en soms niet. Het is heel erg afhankelijk van de situatie. Dit maakthet lastig voor jou, als werknemer, om te weten wat je baas wel en niet van je mag vragen.

Overwerken en productiviteit

Recent onderzoek verricht aan de Colombia Business School stelde de volgende hypothese op de proef:

“Als je iets gedaan wilt krijgen, moet je het aan een druk persoon geven”.

Natuurlijk bestaat er voor velen een perfecte combinatie tussen hoeveelheid werk en beschikbare tijd en energie. Als je week na weekovervraagt wordt gaat je productiviteit daar aan ten onder. Als je daarentegen hele dagen niks hoeft uit te voeren ga je jezelf vervelen, wat zelfs de aanleiding kan zijn voor een bore-out. Ergens in het midden ligt dus de perfecte verhouding.

Wat bleek uit het onderzoek? Drukke personen ervaren dat zij hun tijd efficiënt benutten en voelen zich productief. Als ze een deadlinemissen voelt dit nog zwaarder dan als iemand die niet druk is de deadline zou missen, dus doen drukke mensen extra hun best om het werk na de gemiste deadline alsnog te voltooien.Zelfs als drukke mensen een deadline missen blijven ze geloven dat ze hun tijd efficiënt inzetten, dit kan een krachtige motivator zijn die helpt om productief te blijven.

Is dit een excuus voor werkgevers om hun werknemers teveel werk te geven, zodat ze extra druk zijn, deadlines missen en hierdoor nogproductiever worden? Daar ben ik het niet mee eens. Natuurlijk wil je geen verveling op de werkvloer, dat is funest voor de productiviteit. Maar bewust teveel werk of te krappe deadlines afgeven is gekkenwerk.

Wat is eigenlijk het effect van overwerk voor de productiviteit?

Onderzoek verricht door John Pencaval van de Stanford University toonde aan dat overwerk zinnig kan zijn – tot op zekere hoogte. De output van medewerkers zakte scherp na een grens van 50 werkuren per week.

Na 55 uren zakt de output zelfs zo erg dat als iemand 70 uren in de week werkte de 15 uur extra voor niks was. Er werd in die extra 15uur niks extra gepresteerd. Daarentegen zorgen lange werkweken wel voor hoger verzuim en personeelsverloop.

Oorzaken van overwerktheid

Laten we inzoomen op bronnen van overwerktheid die nog niet aan bod zijn gekomen maar wel een gevoel van overwerktheid en onvrede kunnen veroorzaken.

1. Oneerlijke compensatie

Eén van de bronnen die overwerktheid kan aanwakkeren is oneerlijke compensatie. Als je werklast erg hoog is en je voelt jeondergewaardeerd is de kans zeer groot dat je het niet naar je zin hebt op je werk. Je bent misschien blij met een vast inkomen, maar wat kost het je mentaal en emotioneel gezien? Elke dag overwerken voor een laag loon, is dat het waard?Maak jezelf niet minder waar voor je baas of iemand anders –  jouw tijd en energie zijn enorm kostbaar.

2. Gebrek aan erkenning

Je hebt overuren gemaakt, collega’s uit de brand geholpen en op het nippertje projecten gered, maar een bedankje kan er niet af. Je wiltecht niet voor alles wat je doet een schouderklopje, maar een beetje erkenning en waardering zou fijn zijn.

Of nog erger, een collega of je leidinggevende, strijkt met de eer van jouw werk. Eerst zul je versteld staan. Maar al snel zal die emotieplaatsmaken voor verbittering. Als het vaak gebeurt dat anderen met jouw werk pronken is het tijd om voor jezelf op te komen en van je af te bijten. Of een werkomgeving zoeken waar je wel de waardering krijgt die je verdient.

3. Werk zonder passie

We streven allemaal naar werk waar we onze passie kwijt kunnen. Elke baan kent overigens wel zijn ups en downs. De ene dag gaat het werk beter dan de andere dag. Dat hoort erbij.

Verwacht ook niet dat je ergens een werkplek zult vinden waar alles perfect is. Een narcistische baas, collega’s die met de eerstrijken, teveel deadlines, enzovoorts, er zal altijd wel iets niet helemaal perfect zijn. Daarom is het zo belangrijk dat je zinvol werk doet waar je enthousiast van wordt. Je werk zou een uitlaatklep voor je passie moeten zijn.

Wordt je overgeslagen voor een promotie? Krijgt iemand anders de eer van jouw werk? Moet je een project doen samen met die irritantecollega? Als je jouw werk als zinvol ervaart kun je hier makkelijker mee omgaan. Op de lange termijn weet je waar je het voor doet. Als je geen passie en geen zingeving ervaart op je werk dan wordt het een stuk zwaarder om je  baan lang vol te houden.

Problemen op werk aankaarten

Ongeacht wat het probleem ook is, zorg dat je het adresseert voordat je eraan onderdoor gaat. Ga proactief aan de slag met je problemen.Probeer ze op te lossen, te verminderen of – als beiden niet lukt – te vermijden. Klagen tegen anderen heeft geen zin. Pak het probleem daarentegen bij de bron aan. Is je werklast te hoog? Vraag een gesprek aan met je leidinggevende. Ervaar je problemen met een collega? Plan een gesprek in met een vertrouwenspersoon of iemand van HR.

Als het gaat om conflicten op de werkvloer onthoud dan “Miscommunicatie Boven Boosaardigheid”. Vaak is de oorzaak gebaseerd opmiscommunicatie en geen bewuste, kwaadaardige daad. Soms zijn anderen zich helemaal niet bewust van wat ze iemand anders aandoen. Open en eerlijke communicatie kan de situatie in dit geval verbeteren. Eerlijkheid kan nooit kwaad.

4 tips om minder te werken en meer gedaan te krijgen

De werkdruk is hoog. De drang om te presteren ook. Wat is er vandaag de dag nodig om veel gedaan te krijgen, zonder overwerkt te worden?

Als je even je voet van het gaspedaal haalt dan zijn de mogelijke gevolgen:

• Verminderde carrièrekansen
• Vermindert inkomen
• Je wordt als lui gezien

Klinkt dit bekend?

Gelukkig kan het anders. Je kunt zeer zeker wel je overuren verminderen én alsnog dezelfde resultaten bereiken.

1. Focus niet op tijd, maar op energie

De eerste tip is om te focussen op je energie en niet enkel op de tijd die je werkt. Uiteindelijk gaat het om het resultaat dat je levert.Niet om de tijd die je denkt nodig te hebben.

Er wordt van je verwacht dat je van 9 tot 5 werkt. Dit heeft als gevolg dat je niet altijd je beste werk levert. Het voelt soms meer als de dag doorkomen en blijven ploegen.

Focus erop dat je aan de slag gaat met belangrijk werk zodra je veel energie hebt, bijvoorbeeld in de ochtend. Veel mensen ervaren in demiddag een after lunch dip, dus dat is waarschijnlijk geen handig moment om belangrijk werk te doen.

Elimineer factoren die je energie kosten of focus verminderen, zoals werken in een drukke ruimte. Komen mensen naar je toe metverzoekjes? Vraag ze later terug te komen of noteer hun verzoek en ga er pas mee aan de slag zodra jouw belangrijkste werk voor vandaag klaar is.

2. Maak agenda afspraken met jezelf

Je kunt niet zomaar een to-do lijst maken en dan de dag erna aan de slag gaat. Wat namelijk effectiever werkt is dat je daadwerkelijk jouwte voltooien taken in je agenda zet. Zo reserveer je tijd om aan deze belangrijkste taken te werken én anderen zien wanneer je wel en niet beschikbaar bent voor vragen.

Tevens helpt het om werk in te plannen, omdat je zo ziet of er een verschil is tussen hoeveel tijd je denkt nodig te hebben en hoeveel tijdje werkelijk nodig hebt.

3. Slaap méér

Misschien een beetje tegenstrijdig, maar je kunt meer gedaan krijgen door meer te slapen.

Uit onderzoek is gebleken dat Amerikaanse bedrijven ruim $6.3 miljard verliezen per jaar als gevolg van slaapgebrek bij werknemers.

Zorg er daarom voor dat je minstens 7 tot 8 uur slaap per nacht krijgt. Je bent dan fris en uitgerust de volgende dag. Ga op tijd naar bed, het liefst op vaste tijden. Het helpt om een uur voor het slapengaan niet meer naar schermen te kijken.

4. Als je begint, maak je het af

Vroeger, als kind, moest je misschien opeten wat je op je bord had opgeschept, toch?

Zo is het nog steeds, maar dan met werk. Als je aan een taak begint, maak hem dan af. Het is enorm onproductief om aan een project tebeginnen, het dan te pauzeren en later weer proberen te hervatten. Dit kost veel mentale energie.

Hetzelfde geldt voor e-mails: heb je een e-mail eenmaal gelezen, beantwoord hem dan of doe de actie die van je vereist is. Wat je niet moet doen is de e-mail weer markeren als ongelezen en weer verdergaan met wat anders. Dan moet je later nogmaals de mail lezen voordat je er actie op kunt ondernemen.

8 bonus tips om overwerktheid te verslaan

Graag sluit ik dit artikel af met tips om overwerktheid tegen te gaan. Herken je enkele van de signalen van overwerkt zijn? Dan is het nutijd om aan de bel te trekken en preventieve maatregelen te treffen. Leer op te komen voor jezelf en weet wat je nodig hebt om niet overwerkt te raken. Ben je al overwerkt? Dan is het belangrijk om te ontdekken wat je nodig hebt om te herstellen.

1. Een goed gesprek met je leidinggevende

Bespreek met je leidinggevende hoe jouw werklast kan worden vermindert. Reageert je baas hier niet positief op? Blijf dan je verzoek om de werklast te verminderen herhalen. Geef duidelijk aan welke stressklachten je ervaart en welk werk nu blijft liggen omdat je prioriteit geeft aan andere taken. Je kunt bespreken of je jouw prioriteiten moet herzien of dat het werk dat nu blijft liggen mogelijk door iemand anders uitgevoerd kan worden. Uiteraard kun je aanbieden om alles netjes over te dragen.

2. Houd tijd vrij voor ad hoc gebeurtenissen

Plan nooit helemaal je agenda vol. Houd ongeveer 40% tijd vrij (3 uur per dag) voor onverwachte gebeurtenissen en ad hoc werkzaamheden. Zo wordt je niet overweldigd door onverwachte klussen met spoed. Drie uur per dag lijkt veel, maar het betekent ook dat je ruim 5 uur hebt om aan je belangrijkste taken te werken. Dat is aardig wat tijd om dingen gedaan te krijgen.

3. Tijd voor pauze

Wie regelmatig pauze neemt is aan het einde van de dag veel minder vermoeid. Houd je energiepeil in de gaten en neem regelmatig even eenpauze.

Idealiter neem je na elke 50 minuten die je werkt een korte 5 minuten pauze. Je kunt die tijd gebruiken om even een ademhalingsoefening te doen, even je hoofd leeg te maken of simpelweg een kop thee halen.

4. Thuis is een ‘no work’-zone

Om niet overwerkt te raken is het cruciaal dat je stopt met overwerken. Beantwoord niet langer buitenom werktijden e-mails of WhatsAppjesvan collega’s die werk-gerelateerd zijn. Dat komt de volgende werkdag wel weer.

Heb je moeite om je overuren los te laten? Plan dan minstens twee avonden in de week in met iets leuks, zoals fitness, mindfulness  of yoga. Het helpt ook om dingen in je weekend te plannen (zoals een weekendje weg), zodat de verleiding om alsnog te werken wordt weggenomen.

Neem je werk niet mee naar huis.

5. Geen interrupties: zet mail en telefoon uit

Probeer het eens, ook onder werktijd.

Het is heerlijk als je geen meldingen krijgt van mails of binnenkomende berichten op je mobiel. Zelf werk ik vrijwel altijd met mijn mobiel op stil (tenzij ik een telefoontje verwacht).

Het kost veel tijd om na een onderbreking je werk weer op te pakken. Door geen interrupties te tolereren krijg je veel meer gedaan op een dag.

Zorg ervoor dat je overdag voldoende werk kunt verrichten zodat dit niet pas kan zodra de meeste collega’s naar huis zijn (aan het einde van de dag).

6. Schrijf het op

Houd de dingen bij waar je op wacht en waar je achteraan moet. Zelf houd ik bijvoorbeeld bij welke dingen ik heb uitgeleend, gedelegeerd of gevraagd.

Stel je hebt een klant een offerte gestuurd, dan kun je een notitie maken om deze na een week op te volgen als je nog geen reactie hebt gehad. Zo hoef je al die dingen niet zelf te onthouden en houd je je hoofd vrij voor creatief en innovatief denken.

7. Drink voldoende

Een thermoskan met verkwikkende thee of een grote fles water doen wonderen voor de productiviteit. Las regelmatig even een korte drinkpauze in waarbij je op je ademhaling let. Zo zorg je voor micro-momenten waarin je even kunt opladen. Slechts een paar keer diep in en uitademen is voldoende om eventuele spanning te doen verminderen.

8. Durf te vragen

Je staat er niet alleen voor. Schakel vrienden, familie en collega’s in als je hulp nodig hebt. Praat thuis met je partner, een goede vriend of je ouders over je werk.

Lucht je hart. Als je er bijna doorheen zit durf dit dan met anderen te delen. Zo kunnen anderen je helpen. Het is niet voor niets dat mensen met een sterk sociaal netwerk minder stress ervaren.

Bronnen
https://www.trouw.nl/nieuws/overwerken-in-nederland-wordt-steeds-gewoner~bc197010/
Boek: Carien Karsten, Tot hier en niet verder, in 9 stappen uit je stress en burn-out, Kosmos, 2014
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/30/meer-dan-de-helft-van-de-managers-werkt-regelmatig-over
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26963764
http://ftp.iza.org/dp8129.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3157657/
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/30/meer-dan-de-helft-van-de-managers-werkt-regelmatig-over