Hulpeloosheid verminderen dankzij overtuigingen

Het gevoel dat niks wat je doet een verschil maakt. Het gevoel dat je er alleen voor staat. Ken je dat? Dat is het gevoel van hulpeloosheid.

In dit artikel ga je leren wat hulpeloosheid is, hoe het ontstaat en wat je kan doen om het gevoel te verminderen. Kortom, dit artikel leert je te transformeren van hulpeloos naar zelfstandig.

Wat is aangeleerde hulpeloosheid?

Aangeleerde hulpeloosheid is het fenomeen waarbij een persoon heeft geleerd dat hij geen enkele invloed kan uitoefenen op de gebeurtenissen die deze persoon overkomen. Dit kan optreden als een persoon geen goede terugkoppeling krijgt over het eigen handelen.

Hoe voelt hulpeloosheid?

Heb jij je weleens hulpeloos gevoeld?

Het is geen pretje.

Je hebt het gevoel dat je er helemaal alleen voor staat. Dat niks wat jij doet een verschil maakt. Het is een somber, akelig gevoel dat voor vele mensen een groot probleem is. Want wat nou als elke dag zo voelt? Wat nou als je het gevoel hebt geen controle te hebben over je eigen leven?

Ik heb goed nieuws. Het is mogelijk om jouw hulpeloosheid te verminderen. Het is niet makkelijk, maar het is zeker mogelijk. Door langzaam te beginnen en stap voor stap te werken aan jezelf kun je langzaamaan de controle over jouw leven terugwinnen. Het resultaat: je bent niet langer hopeloos en hebt zelf weer sturing over jouw leven.

De gevolgen van hulpeloosheid

Hulpeloosheid kan ernstige gevolgen hebben. Uiteindelijk kan een gevoel van onmacht leiden tot een depressie. Iemand ervaart dan geen positieve en soms ook geen negatieve gevoelens meer. Er is dan sprake van een staat van apathie. Er wordt gedacht: “Ik kan toch niks aan mijn depressie veranderen, wat ik ook doe heeft geen zin.” Dit versterkt uiteraard het gevoel van hulpeloosheid en verergert de depressie.

Hoe ontstaat hulpeloosheid?

Hulpeloosheid, ook wel onmacht en machteloosheid genoemd, ontstaat wanneer jouw verwachtingen niet overeenkomen met de realiteit. Dat wil zeggen, jouw verwachtingspatroon is niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Als je dingen probeert, maar je bereikt niet het gewenste resultaat (jouw verwachting) dan kan leiden tot het gevoel dat je niks kunt veranderen aan je situatie. Zoals je snapt is dit vaak onterecht, maar iemand die zich hulpeloos voelt ervaart werkelijk dat hij of zij geen invloed kan uitoefenen om de dingen te verbeteren.

Hulpeloosheid kan ontstaan vanwege een laag zelfbeeld. Of wanneer je van alles hebt geprobeerd, maar het maakt geen verschil. Als je last hebt van hulpeloosheid voelt het alsof je de echte wereld niet meer aan kan.

De volgende scenario’s roepen bij veel mensen een gevoel van onmacht op:

• Je verliest plots en zonder aanleiding een dierbare,
• Je bent chronisch ziek en medicatie heeft geen zin,
• Je wordt ontslagen en kan het niet terugdraaien,
• Je solliciteert veel, maar komt desondanks niet aan een baan,
• Je werkt hard aan een relatie, maar desondanks komt die vast te zitten.

Dergelijke, ingrijpende gebeurtenissen kunnen een gevoel van machteloosheid creëren. In combinatie met een laag zelfbeeld kan dit een blijvende impact hebben op hoe jij de wereld om je heen ervaart. Wellicht is de wereld dan toch niet zo beïnvloedbaar? Misschien kan je niks anders dan met alle winden meewaaien?

De gevaren van aangeleerde hulpeloosheid

Aangeleerde hulpeloosheid is een vorm van machteloosheid die bewust wordt toegepast door mensen en dieren om invloed uit te oefenen. Aangeleerde hulpeloosheid ontstaat als iemand geen duidelijke terugkoppeling krijgt op het handelen. Zo wordt niet geleerd welke acties effectief zijn om een bepaald doel te bereiken. Al snel leert men dat dat er geen enkele actie is die helpt om het doel te bereiken, wat resulteert in passief en hulpeloos gedrag.

Niet iedereen reageert passief, er zijn ook mensen die actie blijven ondernemen tot ze een actie hebben gevonden die bijdraagt aan hun doel. Het verschil tussen actieve en passieve mensen komt voort uit ‘attributie’. Dat wil zeggen, of men de oorzaak van hun lijden bij zichzelf of anderen legt.

Aangeleerde hulpeloosheid speelt een belangrijke rol in de opvoeding. Maar daarnaast is het ook van belang in verpleeghuizen, ziekenhuizen en gevangenissen.

Kenmerken van aangeleerde hulpeloosheid zijn:

• Stress,
• Spanningen in het lichaam,
• Onzekerheid,
• Angst,
• Lichamelijk pijn.

Wat je kan doen om een gevoel van hulpeloosheid te verminderen

Nu je bovenstaande hebt gelezen klinkt het misschien allemaal niet zo rooskleurig. Je kunt door een gevoel van onmacht in een depressie belanden. Een gevoel van machteloosheid kan al ontstaan in de jeugd, in de vorm van aangeleerde hulpeloosheid. Ik snap dat je je hierdoor overweldigd voelt. Wat kun je doen om jouw hulpeloze gevoel te verminderen?

Belemmerende overtuigingen afleren

Jouw (aangeleerde) hulpeloosheid is een belemmerende overtuiging. Mee eens?

Oefening 1: Belemmerende overtuigingen afleren

Hoog tijd dus om jouw belemmerende overtuigingen nader te inspecteren.

1. Welke belemmerende overtuigingen heb je? Welke overtuigingen staan jouw geluk, groei en succes in de weg? Pak een A4 papier (of open Word op je computer) en zet al jouw overtuigingen op papier.
2. Bestudeer nu elke overtuiging afzonderlijk. Is deze gebaseerd of de waarheid? Geldt deze overtuiging werkelijk altijd? Is dit een belemmerende overtuiging of een behulpzame overtuiging?
3. Is deze belemmerende overtuiging om te bouwen tot een overtuiging die op dit moment wel behulpzaam is voor jou?
4. Spreek je nieuw gevormde, positieve overtuiging een paar keer hardop uit. Doe dit elke ochtend een paar keer, tot je nieuwe overtuiging een gewoonte is geworden.

De Cirkel van Invloed vergroten

Problemen aanpakken op de juiste manier

Door jouw gevoel van hulpeloosheid en onmacht heb je misschien het idee dat je zelf niks geregeld kan krijgen. Dat is zeker niet waar. Je kunt ongetwijfeld meer dan je denkt. De kunst is om daar zelf achter te komen. Dat is dan ook het lastige.

Problemen kun je oplossen door één van de drie verschillende manieren van invloed uitoefenen.

• Directe invloed. Als het gaat om problemen die te maken hebben met je eigen gedrag kun je directe invloed uitoefenen. Je kunt immers zelf je eigen gedrag veranderen. Dit gedrag ligt binnen jouw Cirkel van Invloed.
• Indirecte invloed. Als het gaat om problemen die te maken hebben met anderen is indirecte invloed uitoefenen de juiste route om te bewandelen. Als jij wilt dat andere mensen anders op jou reageren is het noodzakelijk om gezonde relaties met hen te onderhouden. Dat is geen proces dat snel of gemakkelijk is. Het vergt energie en tijd om eerlijke, oprechte relaties op te bouwen en in stand te houden.
• Geen invloed. Tot slot zijn er simpelweg factoren in het leven waar je geen invloed op kunt uitoefenen. Dingen waar je geen invloed op kunt uitoefenen zijn bijvoorbeeld het verleden of bepaalde omgevingsfactoren. De beste manier om te leren omgaan met deze dingen is om ze te accepteren voor wat ze zijn. Jouw hulpeloosheid hoort niet in deze categorie, want daar kun je wel wat aan doen.

Oefening 2: Problemen oplossen

Laten we een aantal van jouw problemen onder de loep nemen. Wat is momenteel in jouw leven een probleem dat je graag zou oplossen? Onder welke categorie valt dat probleem? Kun je, dankzij je eigen gedrag, de gewenste verandering teweeg brengen?

Samen met mij aan de slag?

Ik hoop dat je door het lezen van dit artikel en de bijbehorende oefeningen een duwtje in de goede richting hebt gekregen. Je hebt zelf de kracht om jouw gevoel van onmacht te transformeren naar een overtuiging die behulpzaam is.