Oorzaken burn-out: de belangrijkste burn-out oorzaken samengevat

Waarom heeft jouw collega geen burn-out terwijl jij wel opbrandt? Waarom krijgen sommige mensen zelfs twee keer een burn-out? De oorzaken van burn-out zijn divers en uiteenlopend. In dit artikel tref je een overzicht van alle belangrijke burn-out oorzaken.

In het kort: Burn-out oorzaken op een rij

Burn-out kan onder andere worden veroorzaak door:

• Geen ‘nee’ kunnen zeggen
• Onzekerheid
• Faalangst
• Narcisme
• Parentificatie
• Laag zelfbeeld
• Groot verantwoordelijkheidsgevoel
• Te ambitieus zijn
• Te veel verplichtingen
• Perfectionisme
• Niet kunnen delegeren
• Angst voor controleverlies
• Je omgeving
• Te weinig slaap
• Te weinig beweging
• Slechte voeding
• Verveling (bore-out)

Hoe ontstaat een burn-out?

Een burn-out kan ontstaan doordat je jezelf op lange termijn teveel belast en te weinig herstel krijgt. Je draaglast is gedurende een lange periode hoger dan je draagkracht. Je energiereserves raken uitgeput. Je overbelast je lichaam dus chronisch, met alle gevolgen van dien.

Overbelasting is er in verschillende vormen: fysiek (voorbeeld: door teveel te sporten), mentaal (voorbeeld: door werk met een hoge werkdruk) en psychisch (voorbeeld: door stress vanwege deadlines).

Of je een burn-out krijgt is afhankelijk van vele factoren, waaronder de situatie. Stel je zit middenin een verhuizing en je krijgt problemen met je leidinggevende op het werk, dan kan dat voor veel stress zorgen. Of als je veel werkdruk ervaart en weinig sociale steun krijgt. Vaak – maar niet altijd – zijn het verschillende factoren die samen de aanleiding vormen voor een burn-out.

Het is belangrijk om inzicht te krijgen in mogelijke burn-out oorzaken. Immers, enkel op die manier weet je ook waar je moet beginnen. Je kunt dan de burn-out bij de kern aanpakken en deze overwinnen.

Burn-out oorzaken overzicht

Er zijn uiteenlopen oorzaken voor een burn-out aan te wijzen. Een burn-out is complex en per persoon en situatie verschillend. Hieronder volgen enkele van de belangrijkste burn-out oorzaken, maar dat neemt niet weg dat er natuurlijk nog meer burn-out oorzaken zijn.

Geen ‘nee’ kunnen zeggen

Als je niet voor jezelf kunt opkomen laat je mogelijk makkelijk over je heen lopen. Je kunt je grenzen niet aangeven. Je ben niet assertief. Het resultaat is een volle agenda en nauwelijks tijd voor jezelf. Je doet veel dingen voor anderen, maar komt niet toe aan de dingen die jou voldoening geven.

Onzekerheid

Twijfelen aan jezelf kan voor de nodige stress zorgen. Iemand die zeker is van zichzelf voelt zich waarschijnlijk meer op zijn gemak en ervaart minder tegenslag. Je hoeft geen overdreven zelfvertrouwen te hebben, zolang je maar vertrouwen hebt in jezelf. Twijfelen aan jezelf is een grote bron van stress. Geloof in jezelf dat je deze uitdaging kunt en zult overwinnen.

Faalangst

Angst om te falen kan gepaard gaan met uitstelgedrag. Soms kan faalangst het gevolg zijn van perfectionisme. Je gaat als gevolg zo hard je best doen dat falen bijna onmogelijk is. Het nadeel: dit kost ontiegelijk veel energie en wilskracht, dus is het op lange termijn niet houdbaar. Vandaar dat faalangst één van de belangrijkste oorzaken van een burn-out kan zijn.

Narcisme

Misschien had je deze niet in het rijtje verwacht? Narcisme vanuit een leidinggevende of samenwonen met een narcistische partner vergt enorm veel energie. Het is daarom uitputtend en kan de aanleiding zijn voor een burn-out. Ook in deze situaties geldt dat het belangrijk is om nee te zeggen en je eigen grenzen aan te geven.

Parentificatie

Parentificatie wilt zeggen dat een onvolwassen kind verantwoordelijk wordt gesteld voor het welzijn van één of beide ouders. Zodoende ontwikkelt partentificatie zich dus op jonge leeftijd. Kinderen krijgen dan op jonge leeftijd het gevoel dat ze voor hun ouders moeten zorgen, waardoor een ongezonde relatie ontstaat. Ze kunnen eigenlijk op jonge leeftijd al geen kind meer zijn, wat later voor emotionele pijn en overcompensatie kan zorgen. Zodiende is parentificatie één van de mogelijke oorzaken van een burn-out.

Laag zelfbeeld

Mensen met een laag zelfbeeld gaan vaak overcompenseren. Ze doen zich juist heel zelfverzekerd en macho voor. Vaak slaan ze enorm door en zo ontstaat een enorme kloof tussen de werkelijkheid en hoe ze zich voor doen. Overigens kan een laag zelfbeeld gepaard gaan met perfectionisme.

Groot verantwoordelijkheidsgevoel

Het is goed om je verantwoordelijk te voelen voor bepaalde zaken in je leven. Maar je kunt niet voor alles verantwoordelijk zijn wat je om je heen ziet gebeuren. Iemand die een te groot verantwoordelijkheidsgevoel heeft loopt verhoogd risico op een burn-out. Hier gaan we verder in dit artikel dieper op in als we de locus of control bespreken.

Te ambitieus zijn

Er is niks mis met ambitie en het nastreven van succes. Houd er wel rekening mee dat als je vervolgens succesvol bent mensen ook bepaalde dingen van je verwachten. Je omgeving zal je waarderen om je succes, maar enkel als je aan bepaalde voorwaarden voldoet. Het verlangen naar waardering en het behouden van je succes kan zeer belastend zijn.

Te veel verplichtingen

Verplichtingen (zowel wat je moet doen als wat je wilt doen) kunnen zorgen voor een volle agenda en weinig vrije tijd voor jezelf. Neem niet te veel hooi op je vork. Je kunt prima een goede carrière hebben, er zijn voor je partner en je kinderen goed opvoeden, maar overvraag jezelf niet en zeg niet tegen alles ‘ja’.

Perfectionisme

Je wilt dingen graag goed doen en zet je volledig in. Enkel kan het ongezond worden als je altijd 110% geeft en je een enorm schuldgevoel ervaart als de dingen niet 100% perfect gaan. Zorg voor een goede balans tussen je inspanningen en de verwachte resultaten. Reken jezelf af op je inspanningen en niet op het eindresultaat, dat heb je immers niet altijd in de hand.

Niet kunnen delegeren

Als je alles zelf blijft doen wordt jouw takenlijst steeds groter en groter. Effectief delegeren is essentieel als je het hoofd boven water wilt houden. Het handigste is om te oefenen door niet-urgente taken te delegeren. Zo kun je stukje bij beetje wat werk uit handen geven.

Angst voor controleverlies

Als mens houden we nou eenmaal van een zekere mate van controle en voorspelbaarheid. Helaas werkt het in de echte wereld vaak anders. Er heerst chaos en onzekerheid. Altijd maar de controle willen behouden kan enorm belemmerend werkend. Onthoud: niets is zeker in het leven. Absolute controle is vaak niet haalbaar.

Omgeving

Je omgeving is van grote mate van invloed op hoe jij je voelt. Het was Jim Rohn die zei dat je het gemiddelde bent van de 5 personen waar je het meeste mee optrekt. Wie zijn die 5 personen in jouw leven?

Men kan een burn-out oplopen door zich te vergelijken met de omgeving en zich daaraan te willen aanpassen, terwijl dit helemaal niet bij ze past.

Te weinig slaap

Dat slaapgebrek ongezond is wist je waarschijnlijk wel. Maar het is nog ongezonder dan je mogelijk denkt. Te weinig slaap betekent dat je lichaam zowel fysiek als mentaal niet voldoende kan opladen. Sta op vaste tijden op en ga ook niet te laat naar bed. Zo zorg je ervoor dat je lichaam in een vaste routine komt en je melatonine- en cortisolaanmaak in balans blijft.

Te weinig beweging

Als je regelmatig sport kun je jouw cortisolniveau onder controle houden. Mensen die te weinig bewegen maken dus meer kans op overmatige stressklachten en uiteindelijk burn-out. Probeer minstens elke dag 30 minuten te bewegen, het liefst matig tot intensief sporten (mogelijk op 40% tot 60% van je kunnen). Als je namelijk overtraind kan dit ook voor spanning op je lichaam zorgen. Neem na het sporten altijd voldoende tijd voor herstel.

Slechte voeding

Door niet goed voor je lichaam te zorgen verzwakt het. Slechte voeding maakt je vatbaarder voor ziektes. Je verdient het beste, zorg daarom ook voor de beste voeding voor je lichaam. Wat als je nou enorm houd van pizza of friet? Een pizzaatje af en toe kan geen kwaad, maar het moet geen gewoonte worden. Zorg dat je alle nodige voedingstoffen binnenkrijgt.

Verveling (bore-out)

Wist je dat continue onderbelasting bijna net zo erg kan zijn als continu overbelasting? Als je dag in dag uit niks hoeft te doen kan dit enorme verveling met zich meebrengen. Je hormonen kunnen uit balans worden gebracht doordat je niks doet. We noemen dit verschijnsel een bore-out.

Werk als oorzaak van burn-out

Burn-out door werkstress

Veelal spreken we over een burn-out wanneer er een werk-gerelateerd component in het spel is. Het was Herbert Freudenberger die het klinische concept van een burn-out zijn naam gaf en zei dat burn-out een staat van welzijn is die zich kenmerkt door mentale en fysieke uitputting als gevolg van iemands professionele leven.

Werkstress is de boosdoener waar we het dan over hebben. Werkstress kan ontstaan zodra capaciteiten en draagkracht niet (meer) in overeenstemming zijn met de behoeften van de persoon, de aard van het werk en het team. Factoren die werkstress kunnen beïnvloeden zijn:

• Persoonlijke eigenschappen, zoals perfectionisme, geen ‘nee’ kunnen zeggen en slechte werk-privé balans.
• Het team, denk onder andere aan onderlinge conflicten, haantjes gedrag, slechte communicatie, pesterijen, weinig tot geen waardering en slechte afspraken.
• Werkinhoud, denk onder andere aan onduidelijke taakomschrijving en onduidelijke verantwoordelijkheden.
• De organisatie, als de organisatie niet aansluit bij de kenmerken en het karakter van de werknemer kan dit werkstress veroorzaken.

Vergis je niet: het zijn juist de doorzetters, de toppers, de harde werkers die uiteindelijk stranden en burn-out oplopen. Misschien denk je dat je ontastbaar bent en dat er niemand is die meer gedaan krijgt dan jij, maar houd (juist) dan een oogje in het zeil voor burn-out signalen. Een burn-out heb je niet van het ene op het andere moment. Vaak zijn er in een vroeg stadium al signalen. Maar enerzijds moet je die kunnen herkennen en anderzijds moet je ze willen zien.

Zegt jouw partner je dat je alleen nog maar bezig bent met werk? Dat is al een duidelijk signaal dat er mogelijk iets niet in de haak is. Negeer de vroege signalen van een burn-out niet en blijf zeker niet op dezelfde manier doorgaan. Anders is het straks geen keuze meer. Dan stopt je lichaam je vanzelf, omdat het niet meer kan.

Burn-out door identificatie met werk

Met name personen in hoge functies kunnen zichzelf gaan identificeren met het werk dat ze uitvoeren. Zolang deze mensen goed presteren en veel gedaan krijgen gaat alles goed. Maar er is ook een keerzijde: als het bedrijf faalt of een doel wordt niet behaald trekken ze zich dit persoonlijk aan. Ze schrijven het falen aan zichzelf toe. De enige oplossing voor deze personen lijkt om nóg harder te werken, wat natuurlijk geen lange termijn oplossing is voor het probleem van identificatie met het werk.

Te weinig controle over je werk

Als je te weinig controle hebt over je eigen werk wil dat zeggen dat het niet langer haalbaar is om de hoeveelheid werk in de hand te houden. Je komt om in het werk en dat zorgt voor paniek en stress. Elke werkdag begint weer met een flinke dosis stress omdat je weet dat je het niet allemaal af kunt krijgen, tot misnoegen van je leidinggevende. Doordat je stress ervaart gaat het werk overigens nog moeizamer. Je kunt je moeilijker concentreren en alles kost meer energie.

Wees in deze situatie niet te streng voor jezelf. Leg de lat misschien wat lager. In dit geval is het beter om iets af te krijgen, dan dat het perfect gebeurt. Als je jezelf steeds maar pusht komt er uiteindelijk helemaal niks meer uit je handen.

Te weinig controle hebben over werk zien we onder andere veel terug in de gezondheidszorg. Het zijn met name mensen die in deze sector werken die onvermoeibaar doorwerken voor anderen. Als hierbij constant de eigen grenzen worden overschreven kan dit een aanleiding zijn voor een burn-out.

Locus of Control

Als iets niet gaat zoals jij wilt, leg je dan de schuld bij jezelf of bij externe factoren?
Als je een interne locus of control hebt wilt dit zeggen dat je veel verantwoordelijkheid neemt voor je eigen acties. Als je een externe locus of control hebt wilt dit zeggen dat je veel toeschrijft aan factoren buitenom jouw invloed. Over het algemeen ervaren mensen met een externe locus of controle meer stress.

Maar ook een sterke interne locus of control kan voor stress zorgen, je ziet jezelf dan in veel gevallen als de oorzaak van een probleem of falen. Wat natuurlijk lang niet altijd zo is. Als er iets misgaat, waar je niks mee te maken hebt, kun je alsnog jezelf de schuld geven door je sterke interne locus of control.

Zowel een sterke interne als externe locus of control kunnen de kans op burn-out vergroten. Wel hebben mensen met een sterke interne locus of control het gevoel dat ze hun situatie kunnen veranderen doordat ze controle hebben. Uiteindelijk gaat het om een goede balans en realistisch beeld over wat je wel en niet in de hand hebt.

Het ontstaan van burn-out: persoonlijke eigenschappen en slechte coping stijl

Er zijn een aantal persoonlijke kenmerken die iemand vatbaarder kunnen maken voor stress en dus de kans op burn-out vergroten.

Enkele eigenschappen die kwetsbaarder maken voor stress zijn:

• Perfectionisme
• De lat hoog leggen voor jezelf
• Veel van jezelf ‘moeten’
• Grote betrokkenheid
• Groot verantwoordelijkheidsgevoel
• Ambitieus zijn
• Geen positief zelfbeeld
• Geen grenzen kunnen aangeven
• Moeilijk voor jezelf op kunnen komen
• Geen ‘nee’ kunnen zeggen
• Geen steun kunnen vragen
• Gevoelens opkroppen

Herken je één of meerdere kenmerken bij jezelf? Dan kan het handig zijn om hieraan te werken door bijvoorbeeld een assertiviteitscursus te volgen of  te leren omgaan met te hoge eisen die je aan jezelf stelt.

Coping stijl, hoe je omgaat met stress

Tevens is het van belang wat je doet als je stress ervaart en hoe je met stress omgaat. We noemen dat de coping stijl.

Coping bestaat uit alle cognitieve en gedragsmatige inspanningen om zowel interne als externe eisen en de conflicten daartussen te overwinnen, te verminderen of te tolereren, aldus Amerikaans psycholoog Richard Lazarus.

Er zijn verschillende copingstijlen, van actief handelen, tot depressief gedrag vertonen tot aan geruststellende gedachten bedenken.

Je denkt misschien dat actief handelen altijd de beste coping strategie is, maar dat is zeker niet het geval. Stel je hebt een aantal deadlines en wilt niet tegen je baas zeggen dat het onrealistisch is dat je alles goed en op tijd af krijgt, je coping stijl is dan om nóg harder te werken, wat mogelijk zorgt voor enorme stress en op den duur zelfs een depressie. Dus altijd maar actief handelen – en dus altijd maar doorgaan – is niet altijd zinvol.

Bronnen:

https://www.ggzgroep.nl/klachten/burn-out https://www.thuisarts.nl/overspannen/ik-heb-burn-out https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/overspannenheid-en-burn-out/vraag-en-antwoord/wat-zijn-de-oorzaken-van-overspannenheid-en-burn-out